De Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (FIOD) publiceerde onlangs haar jaarverslag over 2024. De publicatie biedt een uitgebreid overzicht van de prestaties, ontwikkelingen en prioriteiten van de dienst in een tijd waarin financiële en fiscale criminaliteit steeds complexer, internationaler en digitaler wordt. In deze blog vatten we de belangrijkste bevindingen samen en maken we – waar mogelijk – een vergelijking met het voorgaande jaar.
Op 12 mei 2025 is het OM Jaarbericht 2024 gepubliceerd. Wij hebben een blik geworpen op de cijfers met betrekking tot financieel-economisch strafrecht. Wat laten die zien?
Het aantal strafrechtelijke onderzoeken dat is gestart door het Functioneel Parket is in 2024 licht gestegen, van 282 naar 285. Daarmee lijkt een einde gekomen aan de forse daling van de jaren daarvoor.
Op het gebied van milieustrafzaken is sprake van een duidelijke trendbreuk: het aantal milieuonderzoeken is bijna verdubbeld, van 55 in 2023 naar 101 in 2024 – het hoogste niveau in vijf jaar.
Tegelijkertijd daalde het aantal fraudeonderzoeken door het Functioneel Parket verder, van 227 naar 184.
Het aantal strafzaken tegen rechtspersonen is gestegen van 3.500 in 2023 naar 3.900 in 2024, wat duidt op een hernieuwde inzet op normhandhaving in het bedrijfsleven.
Ook bij de ontnemingsvorderingen zet de daling in: van 1.000 in 2023 naar 990 in 2024. Tegelijkertijd steeg de waarde van het beslag van €363 miljoen naar €410 miljoen.
Het gebruik van de OM-strafbeschikking is met ruim 25% toegenomen, terwijl het aantal transacties verder is gedaald naar 900.
De transactie als afdoeningsmodaliteit is verder teruggevallen: in 2024 werden er nog maar 900 transacties toegepast in misdrijfzaken – een historisch laag cijfer en minder dan 1% van alle afdoeningen.
Rechtbank Amsterdam 8 april 2025, ECLI:NL:RBAMS:2025:2863
De rechtbank spreekt de verdachte vrij van witwassen, valsheid in geschrift en oplichting in het onderzoek 13Doezel. De zaak draait om het vastgoedproject Hotel Overamstel en vermeende geldstromen van criminele herkomst. De verdachte geeft volgens de rechtbank plausibele, legale verklaringen voor contante geldbedragen. Het Openbaar Ministerie verricht onvoldoende aanvullend onderzoek naar deze verklaringen. Ook ziet de rechtbank geen bewijs voor opzettelijke misleiding van de gemeente Amsterdam. Vanwege gebrek aan overtuigend bewijs volgt volledige vrijspraak.
Het Financieel Expertise Centrum (FEC) heeft het jaarverslag over 2024 gepubliceerd. Dit bijzondere jaar markeert het zilveren jubileum van het FEC: een kwart eeuw samenwerking ter versterking van de integriteit van het financiële stelsel. Wat begon als een reactie op de gebeurtenissen rondom Operatie Clickfonds in 1997, is uitgegroeid tot een breed samenwerkingsverband tussen publieke en private partijen met een gemeenschappelijk doel: het versterken van de integriteit van het financiële stelsel en het tegengaan van financieel-economische criminaliteit.
In 2024 namen 467 mensen, die een misstand op het werk vermoedden, contact op met het Huis voor Klokkenluiders voor advies. Dat is een verdubbeling in twee jaar tijd, van gemiddeld 20 naar 40 adviesverzoeken per maand. De toename komt deels door de inwerkingtreding van de subsidieregeling voor gratis rechtsbijstand voor klokkenluiders. Dit blijkt uit het jaarverslag 2024 van het Huis voor Klokkenluiders.
Voor het jaar 2025 heeft het Huis voor Klokkenluiders een aantal speerpunten vastgesteld, die bijdragen aan betere bescherming van klokkenluiders. Dit doen ze onder meer door hun vindbaarheid voor potentiële melders te vergroten als laagdrempelig aanspreekpunt. Daarnaast helpen ze werkgevers die zich nog niet aan de Wbk houden met de inrichting van hun integriteitsbeleid (waaronder specifiek in het MKb en de zorg) en nemen ze een centrale rol in binnen het meldlandschap.
De FEC-partners versterken de integriteit van het financiële stelsel door het uitwisselen van informatie, het delen van kennis en door samen te werken in projecten. In 2025 starten er vijf nieuwe projecten en lopen er vier projecten door uit 2024. De vijf nieuwe FEC-projecten richten zich op de thema's crypto, hypotheekfraude, virtual ibans, luxe horloges en commercieel vastgoed. Het is de bedoeling dat deze projecten behalve operationele resultaten ook zullen resulteren in nieuwe kennis die gedeeld kan worden.
HvJ EU 4 oktober 2024, C-548/21 (Bezirkshauptmannschaft Landeck)
De toegang van de politie, in het kader van een strafrechtelijk onderzoek, tot persoonsgegevens die op een mobiele telefoon worden bewaard, kan een ernstige of zelfs zeer ernstige inmenging zijn in de grondrechten van de betrokkene. Toch is deze toegang niet per se beperkt tot de bestrijding van zware criminaliteit. De nationale wetgever moet bepalen met welke elementen voor die toegang rekening moet worden gehouden, zoals de aard of de categorieën van de betrokken strafbare feiten. Om te garanderen dat het evenredigheidsbeginsel in elk concreet geval wordt geëerbiedigd, hetgeen wordt getoetst onder afweging van alle relevante elementen van het geval, geldt voor deze toegang bovendien de voorwaarde dat een rechterlijke instantie of een onafhankelijke autoriteit hiervoor voorafgaand toestemming verleent, behalve in naar behoren aangetoonde spoedeisende gevallen. De betrokkene moet van de gronden voor toestemming in kennis worden gesteld zodra de mededeling van deze informatie het onderzoek niet langer kan schaden.
“We richten ons vooral op de grootste maatschappelijke risico’s om schade aan mens en milieu te beperken. Als onafhankelijk toezichthouder werken wij elke dag aan veiligheid, vertrouwen en duurzaamheid. In transport, infrastructuur, milieu en wonen. Soms moeten we daarin scherpe keuzes maken.” Aldus inspecteur-generaal Mattheus Wassenaar in zijn voorwoord over de prioriteiten die de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) stelt in haar jaarplan voor 2025.
Gerechtshof Amsterdam 2 februari 2021, ECLI:NL:GHAMS:2021:300
Het Gerechtshof Amsterdam deed uitspraak in de strafzaak tegen een verdachte, die in hoger beroep is gekomen na een eerdere veroordeling. De verdachte wordt vrijgesproken van medeplichtigheid aan het doden van zwanen en roofvogels en het niet rapporteren van een ontheffing voor het doden van knobbelzwanen. Wel acht het hof bewezen dat de verdachte in 2014 een wild zwijn, een beschermde diersoort, onder zich had, en in 2015 betrokken was bij de verwijdering van asbest zonder de vereiste vergunningen.
In 2023 is de ILT-IOD uitgebreid van 70 naar 132 medewerkers, wat heeft geleid tot meer onderzoekscapaciteit en een betere informatiegestuurde werkwijze. Er is veel geïnvesteerd in samenwerking met andere diensten, zoals de politie en omgevingsdiensten, bijvoorbeeld in de gezamenlijke aanpak van stookolie om schadelijke emissies te voorkomen. ILT-IOD voerde ongeveer 20 onderzoeken uit, waaronder enkele grote onderzoeken naar zware milieucriminaliteit. Ook kleinere onderzoeken, zoals fraude met energielabels, hadden maatschappelijke impact.
In 2023 ontving FIU-Nederland ruim twee miljoen ongebruikelijke transacties, wederom een stijging t.o.v. het jaar ervoor, zo blijkt uit het nieuwe jaaroverzicht. Financial intelligence vooruitkomend uit de analyses leverde ook in 2023 weer een belangrijke bijdrage aan nieuwe inzichten in patronen van financiële criminaliteit. Zo vermoedt de financiële inlichtingendienst na het doen van een uitgebreide netwerkanalyse dat er in Nederland sprake is van grootschalige cash betalingen met crimineel geld aan inhuurpersoneel. Ook ziet de FIU-Nederland zeer grote bedragen omgaan in sanctieontwijking.
Vorige week is het FIOD Jaarverslag 2023 gepubliceerd. Daarin valt te lezen dat het filteren van geheimhoudergegevens een uitdaging is. Wel werkt de FIOD intensief mee aan het vinden van oplossingen die het verschoningsrecht niet aantasten.
De ILT heeft in 2023 aanzienlijke inspanningen geleverd om fraude, met name op het gebied van milieucriminaliteit en illegale handel, te bestrijden door middel van samenwerking, gerichte opsporing en handhaving. Eind 2023 liepen er ongeveer 20 onderzoeken bij de ILT-IOD, waarvan twee omvangrijke onderzoeken naar zware milieucriminaliteit. Voorbeelden van dergelijke zaken zijn het onderzoek tegen DuPont/Chemours.
Het Bureau Financieel Toezicht (BFT) heeft zijn jaarverslag 2023 gepubliceerd. Het jaarverslag geeft een overzicht van wat wij afgelopen jaar als onafhankelijk toezichthouder hebben ondernomen om zorg te dragen voor integere financieel-juridische dienstverlening. Het BFT voerde 134 onderzoeken uit bij het notariaat en 31 onderzoeken bij gerechtsdeurwaarders. Inzake de naleving op de Wwft voerde het BFT 231 onderzoeken uit.
Gerechtshof Amsterdam 11 april 2024, ECLI:NL:GHAMS:2024:909
De verdachte werkte als compliance officer bij BV1, een bedrijf dat zich bezig hield met de productie en in- en verkoop van biodiesel. In die functie heeft hij zich jarenlang schuldig gemaakt aan het samen met anderen opmaken van valse duurzaamheidsdocumenten en verkoopfacturen. Door het opnemen van de valse verkoopfacturen in de administratie van het bedrijf, door het versturen van valse documenten, alsmede door het tonen van een schaduwadministratie bij de audits, heeft hij structureel derden, waaronder de controlerende instanties, weten te misleiden.
Recent is het jaarverslag over 2023 van de AFM gepubliceerd. 2023 stond in het teken van het bijdragen aan een soepele duurzaamheidstransitie. Zo heeft de AFM ondernemingen en accountantsorganisaties in beweging gezet zich voor te bereiden op de nieuwe richtlijn over duurzaamheidsverslaggeving. Daarnaast is op het gebied van digitalisering het toezicht op bedrijfsvoering geïntensiveerd, zodat klantgegevens veilig zijn. Dit soort regelgeving komt bijna allemaal vanuit Europa: de AFM spant zich in om toezicht Europees op één lijn te krijgen, zoals de centralisatie van kapitaalmarktdata. Tot slot stond de transitie naar het nieuwe pensioenstelsel bovenaan onze agenda. De AFM richt zich op de vormgeving van ons toezicht en hebben de sector daarin meegenomen.
De strafkamer van de Hoge Raad heeft in 2023 een kleine 3.000 uitspraken gedaan. In 2.256 van die gevallen is het beroep in cassatie niet ontvankelijk verklaard. De meest voorkomende gronden daarvoor zijn dat geen bezwaren tegen de bestreden uitspraak zijn aangevoerd (1.333) of dat de klachten klaarblijkelijk niet tot cassatie kunnen leiden (857). Van de 1.646 zaken waarin cassatiemiddelen zijn ingediend, leidden er 297 (18%) tot vernietiging. Van de elf herzieningsverzoeken zijn er vier gegrond verklaard.
Vorige week is het Jaarverslag 2023 van de Nederlandse Arbeidsinspectie gepubliceerd. Het jaarverslag geeft jaarlijks cijfers en feiten over de Arbeidsinspectie zelf. Zoals elk jaar aandacht voor het aantal arbeidsongevallen. In 2023 startte de Nederlandse Arbeidsinspectie 2.493 ongevalsonderzoeken. Dit aantal is iets hoger dan in 2022. Er werden in 2023 2.448 ongevalsonderzoeken afgesloten. Dit zijn er iets meer (+7 procent) dan in 2022.
In 2023 namen 369 mensen, die een misstand op het werk vermoedden, contact op met het Huis voor Klokkenluiders voor advies. Dat is een toename van 50% ten opzichte van het jaar ervoor. Ook nam de complexiteit van de vermoede misstanden toe. De inwerkintreding van de Wet bescherming klokkenluiders en de media-aandacht voor misstanden speelden daarin een rol. Tegelijkertijd klopten ook veel meer werkgevers aan bij het Huis voor advies. Bijvoorbeeld over het inrichten van een goede meldregeling of het voeren van intern onderzoek naar misstanden. Dit blijkt uit het jaarverslag 2023 van het Huis voor Klokkenluiders.
Gerechtshof Amsterdam 6 februari 2024, ECLI:NL:GHAMS:2024:273
De Verdachte rechtspersoon, een bouwbedrijf, heeft artikel 28, eerste lid, van de Wet Bodembescherming (oud) overtreden door geen melding te doen van haar voornemen handelingen te verrichten die verplaatsing van de verontreiniging van de bodem tot gevolg hadden. Zij heeft, zonder voorafgaand onderzoek te (laten) doen naar de bodemkwaliteit, verontreinigde grond laten afgraven en afvoeren. Van een professioneel bouwbedrijf als de verdachte, die door heel Nederland en ook vaker in Amsterdam opdrachten uitvoert en heeft uitgevoerd, mag (meer) zorgvuldigheid worden verwacht. Er wordt een geldboete opgelegd van EUR 1.500 en vernietiging van de eerder uitgevaardigde strafbeschikking.
Digitalisering en geopolitieke spanningen vergroten de cyberrisico's waaraan de financiële sector blootstaat. In de cyberstrategie legt DNB uit hoe ze zich inzet om de cyberweerbaarheid van de financiële sector te verhogen.
Op 14 december is het FEC-Jaarplan 2024 gepubliceerd. In 2024 bestaat het FEC-samenwerkingsverband 25 jaar. Opgericht naar aanleiding van de Clickfondsaffaire heeft de samenwerking, tussen eerst alleen de publieke partners en later ook met aangesloten private partijen, zich ruimschoots bewezen. Voortbouwend op activiteiten die vorig jaar al zijn ingezet, wordt in 2024 verder gewerkt aan de aanpak van illegale trustdienstverleners, de aanpak van misbruik van rechtspersonen en het tegengaan van grensoverschrijdende btw-fraude.
Zowel op verticale als horizontale fraude worden in 2021 en 2022 meer zaken afgedaan dan dat er instroomden in die jaren. Het aantal zaken dat in procenten van het totaal naar de rechter gaat neemt iets af. Het aantal OM-strafbeschikkingen neemt iets toe ten opzichte van eerdere jaren. Het OM merkt op dat de ervaring leert dat bij fraude het sepotpercentage gemiddeld hoger is dan bij commune delicten omdat het zaken betreft die zich op het grensvlak van een civielrechtelijk geschil en een al dan niet voldoende bewijsbaar strafbaar feit bevinden.
Het toezicht op afval en circulaire economie neemt door nieuwe wetgeving aankomende jaren verder toe. De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) neemt daarom extra inspecteurs aan. Ook blijft de inspectie signalen geven als zij ziet dat wetgeving in de praktijk negatieve gevolgen heeft voor mens en milieu. Dit blijkt uit het Meerjarenplan 2024-2028 van de ILT dat vandaag wordt aangeboden aan de Eerste en Tweede Kamer.
Rechtbank Midden-Nederland 10 augustus 2023, ECLI:NL:RBMNE:2023:4324
De officier van justitie heeft een vordering ingediend om de rechter-commissaris te betrekken bij het onderzoek aan inbeslaggenomen voorwerpen op de eventuele aanwezigheid van geheimhoudersgegevens. In eerste instantie is de officier van justitie niet-ontvankelijk verklaard in zijn vordering, maar is het door hem ingestelde hoger beroep door de rechtbank Midden-Nederland gegrond verklaard. De rechtbank Midden-Nederland overweegt onder meer dat de rechter-commissaris op grond van de wet geen verplichting heeft om aan de vordering gehoor te geven en dus onderzoekshandelingen te verrichten. De vraag is namelijk of dat nodig is gezien de stand van zaken van het opsporingsonderzoek. In deze zaak wordt die noodzaak niet gezien. De rechtbank overweegt dat het opsporingsteam / de officier van justitie al een specifieke medewerker geheimhouding op het oog heeft, die geen deel uitmaakt van het opsporingsonderzoek. Deze medewerker geheimhouding kan voor het onderzoek naar / voor de selectie van (mogelijke) geheimhouderstukken worden ingezet. Bovendien staat in de beslissingen opgenomen dat het parket van de officier van justitie over een zogenoemde 'OvJ-geheimhouding' beschikt.
Vorige week heeft de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) haar Jaarbeeld 2022 gepubliceerd. Hierin vertelt de NVWA, zoals elk jaar, over de belangrijkste resultaten en gebeurtenissen van het afgelopen jaar. Daarnaast legt de NVWA verantwoording af over de resultaten van het werk.
Het digitale platform Hansken is onmisbaar geworden om de steeds groeiende bergen van in beslag genomen digitale data voor opsporingsdiensten, de rechtspraak, het OM en advocaten toegankelijk en doorzoekbaar te maken. Het programma Hansken is enkele jaren geleden met tijdelijke financiële steun vanuit het departement gestart. Met het aflopen van het programma Hansken per 1 juli 2023, stopt ook een deel van de financiering van Hansken. Het NFI is over de financiering in overleg met de andere partijen in de strafrechtketen en departement en de overige gebruikers van Hanksen, maar een oplossing is vooralsnog niet gevonden.
Op 10 mei 2023 is het OM Jaarbericht 2022 gepubliceerd. Wij hebben een blik geworpen op de cijfers met betrekking tot financieel-economisch strafrecht. Wat laten die zien?
Wat opvalt is dat het totaal aantal veroordelingen voor fraude en milieudelicten sterk is afgenomen ten opzichte van 2020. De hoogte van de opgelegde straffen voor die veroordelingen is redelijk gelijk gebleven.
Ten aanzien van milieustrafzaken anticiperen het OM en de rechtspraak op een toename van het aantal strafzaken.
Waar er van 2020 naar 2021 een forse toename was van het aantal “ingestroomde” strafzaken tegen rechtspersonen, is dat aantal in 2022 weer even hard afgenomen.
Artikel 12 Sv beklagprocedure: duidelijke toename van het aantal ingestelde procedures, met de grootste sprong van 2021 naar 2022.
Het gebruik van de strafbeschikking als instrument is de laatste jaren toegenomen, terwijl de transactie drastisch is afgenomen. Van 5.600 in 2018 naar nog maar 1.800 in 2022.
Hoewel ontnemen (‘afpakken’) een belangrijk speerpunt is, laten de cijfers geen rooskleurig beeld zien. Zo is het aantal ingestelde ontnemingsvorderingen is sinds 2018 gehalveerd.
Binnen de projectmatige en integrale aanpak van corruptie, wordt gefocust op onderwerpen zoals corruptie in relatie tot zware georganiseerde criminaliteit (LP) en de medische sector (FP).
Het aantal onderzoeken naar schending van sanctieregelgeving is ‘duidelijk toegenomen’.
