Het Jaarverslag 2024 van de Regionale Informatie- en Expertise Centra (RIEC's) en het Landelijk Informatie- en Expertisecentrum (LIEC) is op 16 juni gepubliceerd. De RIEC’s en het LIEC ondersteunen overheids- en maatschappelijke partners bij een doelgerichte en integrale aanpak om ondermijnende criminaliteit tegen te gaan. In 2025 wordt ingezet op verdere consolidatie van landelijke instrumenten, versterking van regionale werkwijzen en het verder uitbouwen van een lerende, flexibele en slagvaardige netwerkorganisatie.

Het RIEC-LIEC Jaarverslag 2024 laat zien hoe het netwerk van tien Regionale Informatie- en Expertisecentra (RIEC’s) en het Landelijk Informatie- en Expertisecentrum (LIEC) zich in 2024 op systematische wijze heeft ingezet voor de integrale bestrijding van georganiseerde ondermijnende criminaliteit.

Achtergrond

De integrale aanpak van ondermijnende criminaliteit staat inmiddels stevig op de kaart. Met de publicatie van het RIEC-LIEC Jaarverslag 2024 wordt zichtbaar hoe het landelijk dekkend netwerk van tien Regionale Informatie- en Expertisecentra (RIEC’s) en het Landelijk Informatie- en Expertisecentrum (LIEC) functioneert als strategische spil in de bestrijding van georganiseerde criminaliteit. Het verslag toont niet alleen cijfers, maar ook de mechanismen waarmee deze netwerken interveniëren in de onderwereld-bovenwereldverbinding. En die zijn relevanter dan ooit.

De veranderende aard van ondermijning

Wat vooral opvalt: de aard van ondermijnende criminaliteit is complexer geworden. Criminele netwerken bewegen zich adaptief en vinden hun weg via legale structuren zoals vastgoed, zorginstellingen en zelfs gemeentelijke vergunningverlening. Van traditionele drugshandel tot malafide bedrijven die personeel exploiteren of vastgoed witwassen: de verscheidenheid aan fenomenen vraagt om meer dan alleen repressie.

Het RIEC-LIEC-netwerk kiest nadrukkelijk voor een systeemgerichte aanpak. Daarbij staat centraal: het frustreren van criminele verdienmodellen, het doorbreken van faciliterende structuren, en het bundelen van bestuursrechtelijke, strafrechtelijke en fiscale bevoegdheden in één casusregie.

418 casussen en 506 interventieadviezen

In 2024 behandelden de RIEC’s gezamenlijk 418 integrale casussen. Daarbij zijn 506 interventieadviezen uitgebracht: bestuurlijk, strafrechtelijk of fiscaal. Vooral witwassen, drugshandel en mensenhandel kwamen frequent terug. Opvallend is de forse toename van interventies die zich richten op thema’s als vastgoedfraude en ondergronds bankieren. Deze cijfers illustreren niet alleen de omvang van het probleem, maar ook het toenemende vermogen van het netwerk om daar integraal op te interveniëren.

Daarnaast werd voor ruim 38 miljoen euro aan crimineel vermogen afgepakt, waarvan 13 miljoen daadwerkelijk geïnd werd. De inzet op financieel afpakken en bestuurlijke blokkades blijkt dus geen papieren realiteit, maar leidt tot tastbare resultaten.

Thematische portefeuilles: diepgang en specialisatie

Achter de cijfers schuilt een uitgekiende organisatie. Het netwerk werkt via portefeuilles aan specifieke thema’s. Zo richt de portefeuille Criminele geldstromen zich op het inzichtelijk maken en verstoren van financiële netwerken, waarbij nieuwe technieken als financial crimescripting worden ingezet. De portefeuille Bestuurlijke weerbaarheid ondersteunt gemeenten met Bibob-toepassingen, datavolwassenheidsscans en trainingen op integriteit.

De inzet op het buitengebied verdient aparte vermelding. Daar komen leegstand, kwetsbare agrarische ondernemers en drugslabs in aanraking met elkaar. Door het oprichten van lerende netwerken en het inzetten van vertrouwenspersonen wordt geprobeerd het meldklimaat te verbeteren.

Innovatie: Prisma, Field Labs en de Ondermijningsacademie

Naast inhoudelijke verdieping is er sprake van een forse moderniseringsslag. In 2025 start de uitrol van het nieuwe IV-systeem Prisma, dat het verouderde RIEC-IS vervangt. Dit systeem moet zorgen voor een veiliger, uniformer en efficiënter informatiebeheer, volledig in lijn met de nieuwe Wet gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden (Wgs).

Ook de zogeheten Field Labs zijn in opmars. Hierin werken multidisciplinaire teams aan complexe casussen zoals zorgfraude of explosies. In 100 dagen tijd voorkwam een team bijvoorbeeld de uitgifte van 155 onrechtmatig verkregen zorgdiploma’s. Het LIEC zet deze methode actief in als leerinstrument én als innovatieve interventievorm.

Een ander opvallend initiatief is de opbouw van de Ondermijningsacademie. Deze moet in 2025 uitgroeien tot hét platform voor kennisdeling, e-learnings en professionalisering binnen de ondermijningsaanpak.

Regionaal maatwerk: van massagesalons tot garageboxen

Regionaal laat het verslag een bont palet aan casuïstiek zien. In Haarlem leidde een handhavingsactie tot de vondst van € 1 miljoen contant geld en verboden vuurwerk. In Midden-Nederland werd een netwerk van malafide massagesalons ontmanteld via mystery guests en bestuursrechtelijke sluitingen. In Enschede bleek een vastgoedondernemer kwetsbare zorgcliënten te misbruiken als katvangers voor energiecontracten ten behoeve van hennepteelt.

Op Bonaire werd een organisatie aangepakt die op basis van valse verklaringen mensen uit Haïti binnenhaalde via tewerkstellingsvergunningen. Ook daar zijn bestuurlijke, strafrechtelijke en bouwtechnische maatregelen gecombineerd ingezet.

Signalen naar beleid

Een relatief onderbelicht maar strategisch belangrijk instrument is het Landelijk Loket Bestuurlijke Signalen. Daarmee kunnen RIEC’s en andere partijen beleidsmatige knelpunten aankaarten bij bewindspersonen. In 2024 leidde dit onder andere tot signalen over de risico’s van buy-to-let hypotheken en gebrekkige registratie van niet-ingezetenen. De impact van georganiseerde criminaliteit is immers vaak niet alleen strafrechtelijk, maar ook systemisch – via beleid, toezicht of regelgeving.

Tot slot

Het jaarverslag onderstreept wat professionals al langer weten: ondermijning is geen marginaal verschijnsel, maar raakt de fundamenten van onze rechtsstaat. De aanpak vereist integrale samenwerking, moderne technologie, bestuurlijke durf en juridische scherpte. Het RIEC-LIEC-netwerk toont zich hierin steeds vaker als coördinator, expertisecentrum én uitvoerder.

Voor strafrechtjuristen ligt hier een dubbele opgave: het waarborgen van juridische waarborgen in een multidisciplinair krachtenveld én het blijven meedenken over de effectiviteit van de aanpak. Juist daar ligt de sleutel tot een samenleving die niet alleen weerbaar is, maar ook rechtsstatelijk stevig verankerd blijft.