Op 12 mei 2025 is het OM Jaarbericht 2024 gepubliceerd. Wij hebben een blik geworpen op de cijfers met betrekking tot financieel-economisch strafrecht. Wat laten die zien?

Het aantal strafrechtelijke onderzoeken dat is gestart door het Functioneel Parket is in 2024 licht gestegen, van 282 naar 285. Daarmee lijkt een einde gekomen aan de forse daling van de jaren daarvoor.
Op het gebied van milieustrafzaken is sprake van een duidelijke trendbreuk: het aantal milieuonderzoeken is bijna verdubbeld, van 55 in 2023 naar 101 in 2024 – het hoogste niveau in vijf jaar.
Tegelijkertijd daalde het aantal fraudeonderzoeken door het Functioneel Parket verder, van 227 naar 184.
Het aantal strafzaken tegen rechtspersonen is gestegen van 3.500 in 2023 naar 3.900 in 2024, wat duidt op een hernieuwde inzet op normhandhaving in het bedrijfsleven.
Ook bij de ontnemingsvorderingen zet de daling in: van 1.000 in 2023 naar 990 in 2024. Tegelijkertijd steeg de waarde van het beslag van €363 miljoen naar €410 miljoen.
Het gebruik van de OM-strafbeschikking is met ruim 25% toegenomen, terwijl het aantal transacties verder is gedaald naar 900.
De transactie als afdoeningsmodaliteit is verder teruggevallen: in 2024 werden er nog maar 900 transacties toegepast in misdrijfzaken – een historisch laag cijfer en minder dan 1% van alle afdoeningen.

FP-zaken

De cijfers voor het Functioneel Parket tonen een dalende trend tussen 2020 en 2023, gevolgd door een lichte stijging in 2024.

Hieronder een jaar-op-jaar analyse:

2020–2021: lichte stijging van 2,3%, mogelijk als gevolg van intensievere inzet of prioritering van het Functioneel Parket.
2021–2023: aanzienlijke daling van in totaal 118 zaken (bijna 30%). Dit kan wijzen op afgenomen capaciteit, gewijzigde prioriteiten of minder meldingen van relevante zaken binnen het domein van het Functioneel Parket (zoals fraude, milieu, economische delicten).
2023–2024: lichte stijging van 1,1%, wat kan duiden op stabilisatie of een voorzichtig herstel.

De inzet of het aantal zaken bij het Functioneel Parket is sinds 2021 gedaald, met een dieptepunt in 2023. De lichte stijging in 2024 suggereert mogelijk een kentering, maar het niveau blijft duidelijk lager dan in 2020 en 2021.

Strafzaken tegen rechtspersonen

In 2024 registreerde het Openbaar Ministerie 3.900 strafzaken tegen rechtspersonen. Dit is een stijging ten opzichte van 2023 (3.500), maar nog altijd lager dan het piekjaar 2021 (4.700 zaken).

Het OM merkt in het jaarverslag 2024 op dat het aantal zaken tegen rechtspersonen, hoewel relatief beperkt in omvang ten opzichte van het totaal, van groot belang is voor het versterken van de rechtsorde in sectoren waar maatschappelijke schade kan optreden. Het vervolgen van bedrijven draagt bij aan “normbevestiging op systeemniveau”, vooral in sectoren als milieu, voedselveiligheid, arbeidsomstandigheden en financiële integriteit.

De zaken tegen rechtspersonen kenmerken zich door complexiteit en langdurigheid, aldus het verslag. Ze vragen intensieve inzet van gespecialiseerde officieren en worden vaak geleid door het Functioneel of Landelijk Parket. Het OM benadrukt dat bij het oppakken van zaken tegen rechtspersonen maatwerk en proportionaliteit leidend zijn, mede vanwege de maatschappelijke impact van een strafrechtelijke reactie op ondernemingen. Daarbij wordt steeds vaker gekeken naar alternatieve interventies, zoals bestuurlijke handhaving of toezichtmaatregelen.

Het OM werkt bij de aanpak van rechtspersonen intensief samen met toezichthouders zoals de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA), de Inspectie SZW, de FIOD en DNB/AFM. Deze samenwerking is noodzakelijk om misstanden die vaak buiten het strafrecht beginnen, effectief strafrechtelijk te adresseren wanneer dat opportuun is. In het verslag wordt ook benadrukt dat binnen de schaarse capaciteit van het strafrecht prioriteit wordt gegeven aan zaken met maatschappelijke relevantie, zoals milieuschade, fraude en mensenhandel met een bedrijfscomponent.

Fraude

Fraude is een van de hoofdthema’s van het Functioneel Parket. In 2024 zijn 184 fraudeonderzoeken uitgevoerd, wat een verdere daling is ten opzichte van voorgaande jaren (227 in 2023, 272 in 2022).

De afname wordt gecompenseerd door een stijging van onderzoeken naar milieucriminaliteit, waarmee het Functioneel Parket een hernieuwde focus lijkt aan te brengen.

Aantallen veroordelingen voor fraude

In 2024 zijn 59 verdachten veroordeeld tot een vrijheidsstraf wegens fraude, waarvan het merendeel korte gevangenisstraffen tot 2 jaar betrof.
De rechter legde in totaal ruim €5,4 miljoen aan geldboetes op in ondermijningszaken, waaronder ook fraudes.

Gedigitaliseerde fraude

Het OM signaleert een forse toename van online fraude, zoals marktplaatsoplichting, betaalproductfraude, voorschotfraude en identiteitsfraude. Het aantal zaken over deze zogeheten gedigitaliseerde criminaliteit is in 2024 met 270% gestegen t.o.v. de norm in de Veiligheidsagenda.
Deze vormen van fraude worden apart benoemd van cybercrime, en omvatten veelvoorkomende, vaak grensoverschrijdende delicten die via digitale platforms plaatsvinden.

Beleidsmatige prioriteiten en capaciteit

Het OM geeft aan dat niet alle fraudezaken de gewenste opvolging krijgen, onder meer door beperkte capaciteit. Daarom wordt vooral gefocust op zaken met duidelijke bewijslast of grote impact.
Fraudezaken waarin slachtoffers zelf nalatig waren (bijvoorbeeld geen beveiligingsmaatregelen bij zakelijke transacties) krijgen minder prioriteit binnen de opportuniteitsafweging.

Minder fraudeonderzoeken, meer focus op digitalisering

In 2024 voerde het Functioneel Parket 184 strafrechtelijke onderzoeken naar fraude uit. Dat is opnieuw een daling ten opzichte van de jaren daarvoor (227 in 2023, 272 in 2022). Tegelijkertijd groeide het aantal milieuonderzoeken, wat duidt op een hernieuwde strategische focus binnen het parket.

De terugloop in klassieke fraudeonderzoeken staat in schril contrast met de explosieve toename van digitale fraudezaken. Binnen de zogeheten gedigitaliseerde criminaliteit (zoals marktplaatsoplichting, voorschotfraude en online identiteitsmisbruik) is in 2024 een stijging van 270% ten opzichte van de eigen norm genoteerd. De politie en het OM zien een duidelijke verschuiving van klassieke naar digitale fraudevormen.

Strafrecht als precisie-instrument

Ondanks schaarste in de keten blijft het strafrechtelijk afpakken van frauduleus verkregen vermogen een speerpunt. In 2024 werd voor €99 miljoen aan afpakgelden geïncasseerd. Hierbij wordt fraude vaak gecombineerd met delicten als witwassen of deelneming aan criminele samenwerkingsverbanden. Van de 1.152 opgelegde vrijheidsstraffen in ondermijningszaken betroffen er 59 veroordelingen fraude.

Selectieve vervolging en beperkte capaciteit

Het OM benadrukt dat de capaciteit beperkt is en dat dus scherpe keuzes moeten worden gemaakt. Er is minder ruimte voor zaken waarin slachtoffers hun eigen beveiligingsmaatregelen onvoldoende op orde hadden (zoals winkeldiefstal bij zelfscankassa’s of onvoorzichtige digitale transacties). Fraudezaken met een duidelijke maatschappelijke impact of bewezen schade krijgen voorrang. Daarmee keert het OM terug naar de kern van het strafrecht als "ultimum remedium".

Milieu

Terwijl fraudeonderzoeken in 2024 verder afnamen, noteert het Functioneel Parket een opvallende trendbreuk: het aantal milieustrafzaken is in opmars.

Terwijl fraudeonderzoeken in 2024 verder afnamen, noteert het Functioneel Parket een opvallende trendbreuk: het aantal milieustrafzaken is in opmars.

Forse stijging in milieuonderzoeken

Het aantal strafrechtelijke onderzoeken naar milieuovertredingen onder verantwoordelijkheid van het Functioneel Parket is in 2024 gestegen naar 101. Dat is bijna een verdubbeling ten opzichte van een jaar eerder (55 in 2023) en de hoogste score in vijf jaar tijd.

Deze stijging betreft vooral kleinschalige en kortlopende onderzoeken, vaak uitgevoerd in samenwerking met toezichthoudende instanties zoals de FIOD, de politie en de opsporingsdiensten van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit en het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

Beperkte capaciteit, maar duidelijke prioriteit

Hoewel het jaarbericht niet vermeldt of hiervoor extra capaciteit is vrijgemaakt, benadrukt het OM op meerdere plaatsen dat schaarste in de strafrechtketen een aanhoudend probleem is. De stijging in milieuonderzoeken lijkt dan ook het gevolg van gerichte keuzes binnen bestaande middelen.

Vrijheidsstraffen

In totaal werden 17 verdachten veroordeeld tot een vrijheidsstraf wegens een milieudelict.

Het aantal veroordelingen voor milieudelicten is tussen 2022 en 2024 duidelijk toegenomen, vooral in de categorie van korte vrijheidsstraffen:

In 2022 en 2023 werden er steeds 5 veroordelingen tot een straf <1 jaar opgelegd, maar in 2024 verdriedubbelde dat aantal naar 15.
In de middenlange categorie (1-2 jaar) bleef het aantal laag: 2 in 2022, 3 in 2023 en 2 in 2024.
Bij de langere vrijheidsstraffen (2-5 jaar en >5 jaar) zijn de aantallen verwaarloosbaar: slechts één of twee zaken per jaar, met nul veroordelingen >5 jaar over de hele periode.

De stijging van het totaal aantal veroordelingen in 2024 komt volledig door de toename in kortdurende gevangenisstraffen. Dit wijst mogelijk op een verhoogde handhavingsinzet op kleinere of lichtere milieuzaken, terwijl zware milieustrafzaken schaars blijven.

Ambtsmisdrijven

De instroom van ambtsmisdrijven is in de afgelopen drie jaar afgenomen, maar laat in 2024 voor het eerst weer een lichte stijging zien ten opzichte van 2023. Waar het totaal in 2022 nog op 112 zaken lag, daalde dit naar 78 in 2023 en steeg het in 2024 naar 88.

De grootste categorie betreft telkens de “overige ambtsmisdrijven” (zoals meineed en misbruik van gezag), die in 2024 goed waren voor 53 zaken. Dat is een stijging ten opzichte van 44 in 2023, maar nog fors lager dan de 63 in 2022.

Bij de afzonderlijke delictgroepen is een verdeeld beeld zichtbaar:

Corruptiezaken (zoals ambtelijke omkoping) namen iets toe van 18 naar 20.
Lekzaken (zoals schending van het ambtsgeheim) daalden licht van 16 naar 15.

Hoewel het totaalbeeld lager blijft dan in 2022, lijkt er in 2024 sprake van stabilisatie. Het OM blijft, aldus het verslag, inzetten op het versterken van integriteit binnen de overheid en het oppakken van ambtsmisdrijven waar sprake is van misbruik van publieke macht.

Strafbeschikking

In 2024 zijn in totaal 52.900 strafzaken afgedaan met een OM-strafbeschikking. Dat is een stijging van ruim 25% ten opzichte van het voorgaande jaar, toen 42.300 zaken op deze wijze werden afgehandeld.

Het OM heeft in 2024 aangekondigd zorgvuldig te zullen monitoren hoe de strafbeschikking in de praktijk wordt toegepast, mede naar aanleiding van zorgen vanuit politiek en samenleving. Er lopen momenteel twee externe onderzoeken naar de strafbeschikking: één door de procureur-generaal bij de Hoge Raad en één door het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC). De uitkomsten hiervan worden in 2025 verwacht en zullen worden meegewogen in het besluit of de toepassing van de strafbeschikking verder wordt uitgebreid.

Daarnaast bekijkt het OM hoe het transparanter kan worden over opgelegde strafbeschikkingen, bijvoorbeeld via publicatie van geanonimiseerde afdoeningen, vergelijkbaar met gepubliceerde vonnissen. Ook wordt in samenspraak met ketenpartners zoals Slachtofferhulp Nederland en de Nederlandse Orde van Advocaten gewerkt aan betere voorlichting richting slachtoffers en verdachten, inclusief aandacht voor rechtsbijstand en rechtsbescherming.

Het OM benadrukt dat de intensivering van de strafbeschikking alleen zinvol is wanneer deze gepaard gaat met kwaliteit, rechtswaarborgen én maatschappelijk draagvlak. De komende jaren zullen bepalend zijn voor de vraag of deze modaliteit structureel breder ingezet wordt binnen het strafrechtelijk systeem.

Transactie

In het jaarverslag 2024 van het Openbaar Ministerie (OM) wordt gerapporteerd over de toepassing van diverse afdoeningsmodaliteiten. Een van deze vormen betreft de transactie. De toepassing van transacties is in de afgelopen jaren sterk afgenomen:

In 2024 zijn in totaal 214.500 misdrijfzaken afgedaan. Daarvan werden:

52.900 zaken afgedaan via een strafbeschikking,
64.700 zaken via onvoorwaardelijk sepot, en
9.400 zaken via voorwaardelijk sepot.

Daarmee is het aandeel van de transactie als zelfstandige afdoeningsmodaliteit marginaal geworden in vergelijking met de strafbeschikking, die in 2008 werd geïntroduceerd als vervanger van de transactie voor een groot deel van de zaken.

Ontnemen

In 2024 heeft het OM 990 ontnemingsvorderingen ingesteld. Dat is een lichte daling ten opzichte van 2023 (1.000) en een voortzetting van de neerwaartse trend sinds 2019, toen er nog 1.800 vorderingen werden ingesteld.

In het kader van financieel-economische criminaliteit is in 2024 voor €99 miljoen aan afpakgelden geïncasseerd. Fraudezaken leveren vaak grondslag voor ontnemingsvorderingen.

Ondanks de daling in het aantal ingestelde vorderingen, is het aantal volledig toegewezen vorderingen in 2024 toegenomen van 450 (2023) naar 400 (2024). Ook het aantal gedeeltelijk toegewezen vorderingen is gestegen, van 350 naar 390.

Deze cijfers suggereren dat het OM selectiever is geworden in het instellen van vorderingen en mogelijk meer inzet op vorderingen die juridisch beter onderbouwd en kansrijk zijn.

In 2024 werden 200 vorderingen afgewezen, evenveel als in 2023. In vergelijking met eerdere jaren (bijv. 400 afwijzingen in 2021) is dat een duidelijke daling. Ook dit ondersteunt het beeld dat het OM zorgvuldiger en strategischer optreedt bij het instellen van vorderingen.

Het verslag benadrukt dat ontneming een belangrijk instrument is binnen de aanpak van ondermijnende criminaliteit. Door criminele verdienmodellen te frustreren, probeert het OM "de economie van de georganiseerde misdaad te verstoren". Dit past bij het bredere streven om niet alleen daders te straffen, maar ook hun vermogenspositie aan te pakken.

Ook wordt erkend dat het ontnemen op zichzelf niet voldoende is, maar een van meerdere middelen moet zijn binnen een integrale aanpak samen met politie, FIOD, NVWA en andere partners.