Het Openbaar Ministerie heeft het Jaaroverzicht Criminele Geldstromen 2024 gepubliceerd. Dit document laat zien hoe de aanpak van crimineel vermogen en witwassen zich verder ontwikkelt, met zowel cijfers als nieuwe trends in methoden. Het verslag benadrukt de samenwerking tussen opsporingsdiensten, het OM, de FIU en private partners in de strijd tegen criminele geldstromen. Tegelijkertijd maakt het duidelijk dat er, ondanks de geboekte successen, nog een forse kloof bestaat tussen de omvang van het illegale vermogen en het daadwerkelijk afgepakte bedrag. Het overzicht bevat daarom ook een vooruitblik op wetgeving die dit verschil moet helpen verkleinen, met name de EU Confiscatierichtlijn.

Naast de nationale resultaten staat ook Europese wetgeving in de schijnwerpers. De komst van de EU Confiscatierichtlijn en de oprichting van de Anti-Money Laundering Authority (AMLA) beloven de komende jaren een grote impact te hebben op de Nederlandse praktijk.

Beslagresultaten 2024: een recordjaar

Het leggen van beslag op crimineel vermogen is een van de belangrijkste instrumenten in de strijd tegen georganiseerde misdaad. In 2024 werd een recordbedrag van ruim € 410 miljoen aan conservatoir beslag gelegd. Daarmee is de doelstelling van € 300 miljoen ruimschoots behaald en zelfs met 37% overschreden (p. 10). Het beslagresultaat stijgt al enkele jaren achtereen, maar wordt in het jaarbericht nadrukkelijk afgezet tegen de miljarden die criminelen verdienen. Daarmee blijft de vraag bestaan of de aanpak voldoende effectief is.

Het beslag wordt gelegd op uiteenlopende goederen, variërend van vastgoed tot luxe artikelen. De grootste waarde in 2024 zat in onroerend goed en vorderingen, maar ook contant geld en voertuigen namen een substantieel deel in.

Incasso en afpakken in de keten

Niet alleen beslag is belangrijk, maar ook de daadwerkelijke incasso van opgelegd vermogen. Het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB) en het OM waren in 2024 gezamenlijk verantwoordelijk voor een geïnd bedrag van € 99,2 miljoen. Dit bedrag bestaat uit € 41,6 miljoen via ontnemingsmaatregelen en schikkingen en € 57,6 miljoen via verbeurdverklaringen en buitengerechtelijke afdoeningen (p. 15). Daarmee ligt het resultaat in lijn met de voorgaande jaren.

Het OM benadrukt dat er een zogenoemd “na-ijleffect” bestaat. Dat betekent dat het beslagcijfer in de tien jaar na registratie gemiddeld nog met circa 30% toeneemt, doordat zaken pas later definitief worden verwerkt (p. 11). Dit betekent dat de uiteindelijke opbrengst van 2024 waarschijnlijk nog aanzienlijk hoger zal uitvallen.

Witwaszaken en verdachte transacties

Witwassen blijft een kernprobleem in de aanpak van ondermijnende criminaliteit. Het OM registreerde in 2024 een instroom van 3.652 witwasverdachten. De helft daarvan (2.293) werd gedagvaard, terwijl 1.704 zaken eindigden met een onvoorwaardelijk sepot. Daarnaast werden 420 zaken afgedaan met een strafbeschikking (p. 20). Gemiddeld wordt ongeveer 80% van de witwaszaken binnen een jaar afgedaan.

De FIU blijft een belangrijke bron van informatie door verdachte transacties verdacht te verklaren. In 2024 zijn daarnaast nieuwe typologieën vastgesteld voor witwassen via buitenlandse rechtspersonen en vastgoed, wat de bewijspositie in strafzaken kan versterken (p. 18).

Nieuwe witwasmethoden in beeld

Een van de meest opvallende onderdelen van het jaaroverzicht betreft de beschrijving van nieuwe witwasmethoden. Het OM noemt drie fenomenen die in 2024 nadrukkelijk zichtbaar werden in onderzoeken: het Cash Compensatie Model (CCM), Trade Based Money Laundering (TBML) en derdenbetalingen (p. 21-25). Deze methoden tonen hoe nauw boven- en onderwereld met elkaar verweven zijn.

Cash Compensatie Model (CCM)
Hierbij wordt crimineel contant geld ingebracht bij legale bedrijven, die hun werknemers zwart uitbetalen. In ruil daarvoor doen deze bedrijven girale betalingen terug naar de criminelen. Op die manier wordt cash omgezet in giraal vermogen. Het fenomeen komt vooral voor in arbeidsintensieve sectoren zoals bouw en zorg (p. 25-26).
Trade Based Money Laundering (TBML)
Bij TBML worden internationale handelsstromen misbruikt om illegale opbrengsten te verplaatsen en te verhullen. Het gaat bijvoorbeeld om het manipuleren van facturen of dekladingen. In 2024 lag de focus onder meer op de plasticafvalsector en de luxe horlogemarkt (p. 22-23).
Derdenbetalingen
Hierbij worden rekeningen betaald door derden die geen enkele relatie hebben met de onderliggende transactie. Grote bedrijven worden zo ongemerkt misbruikt voor het witwassen van miljoenen. Omdat het vaak om girale bedragen gaat, vallen deze betalingen niet onder de meldplicht van de Wwft (p. 24).

Een treffend voorbeeld hiervan is de zaak Lightwater, waarbij miljoenen euro’s via valse facturen werden rondgepompt in de bouw- en tuinbouwsector en uiteindelijk naar Hongkong en Spanje werden overgemaakt (p. 27). Zulke zaken illustreren hoe criminelen legale sectoren misbruiken en benadrukken de noodzaak van nauwe samenwerking tussen OM, FIU en private partijen.

Cryptovaluta en digitaal vermogen

Een tweede belangrijke trend is de rol van cryptovaluta. In 2024 werd voor € 46,9 miljoen aan cryptovaluta in beslag genomen en direct omgezet naar euro’s. Daarnaast werden tientallen miljoenen euro’s aan coins bevroren bij buitenlandse exchanges (p. 29). Daarmee is sprake van een recordbedrag sinds de registratie begon.

De zaak tegen de oprichters van de cryptomixer Tornado Cash illustreert hoe cryptodiensten speciaal zijn ontworpen om witwassen te faciliteren. Volgens de rechtbank is met behulp van de tool voor meer dan 1,2 miljard dollar aan Ether witgewassen (p. 30).

EU Confiscatierichtlijn: sneller en effectiever afpakken

Het OM heeft grote verwachtingen van de nieuwe wetgeving om crimineel vermogen af te pakken, op basis van de EU Confiscatierichtlijn (2024/1260). Deze richtlijn is op 24 april 2024 gepubliceerd en verplicht alle lidstaten om uiterlijk 23 november 2026 maatregelen te implementeren die het afpakken van illegaal vermogen aanzienlijk versterken (p. 49).

De richtlijn introduceert onder meer:

uitgebreide bevoegdheden voor Asset Recovery Offices (ARO’s);
de mogelijkheid om vermogen tijdelijk te bevriezen voordat een rechterlijk bevel is gegeven;
Non Conviction Based Confiscation (NCBC), oftewel afpakken zonder strafrechtelijke veroordeling, gericht op het vermogensbestanddeel in plaats van de persoon (p. 49-50).

Nederland kent op dit moment geen volwaardige NCBC-regeling. Afpakken kan uitsluitend na een veroordeling, wat in de praktijk problematisch is bij verdachten die zijn gevlucht of overleden, bij erfgenamen die crimineel vermogen erven, of bij goederen die niemand opeist (p. 32-33). Het OM benadrukt dat juist in dergelijke situaties NCBC uitkomst biedt.

Het OM pleit daarbij voor een ruime implementatie in Nederland, met een bewijslastverdeling die aansluit bij het civiele recht. Daarmee kan sneller en effectiever worden opgetreden tegen onverklaarbaar vermogen en kunnen complexe constructies worden doorbroken.

Afsluiting

Het Jaaroverzicht Criminele Geldstromen 2024 laat zien dat de resultaten van beslaglegging en vervolging jaarlijks groeien. Met recordbeslagen, intensieve samenwerking en meer inzicht in nieuwe witwasmethoden wordt het criminele verdienmodel steeds verder verstoord. Toch blijft de kloof met de werkelijke omvang van crimineel vermogen groot. Met de komst van de EU Confiscatierichtlijn en de invoering van NCBC verwacht het OM een belangrijke stap vooruit te kunnen zetten in de aanpak van illegale geldstromen.

Verdiep uw kennis in witwassen en ontneming

De cijfers en trends uit het Jaaroverzicht Criminele Geldstromen 2024 laten zien hoe complex en actueel de bestrijding van criminele geldstromen is. Wilt u zich hierin verder specialiseren? Bij BijzonderStrafrecht Academie bieden wij diverse cursussen over witwaspraktijken en de ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel.

👉 Bekijk hier ons cursusaanbod en versterk uw expertise in financieel-economisch strafrecht.