Crypto en strafrecht: waarom digitale valuta het nieuwe kanaal voor witwassen zijn
/Tijdens het rondetafelgesprek over financieel-economische criminaliteit op 28 mei 2025 klonken stevige waarschuwingen vanuit het OM, de FIOD, FIU en politie: cryptovaluta zijn inmiddels structureel onderdeel geworden van het criminele financiële systeem. Volgens OM-topman Zwinkels is de tijd van koffers met contant geld voorbij; wie vandaag geld wil witwassen, doet dat digitaal — vaak grensoverschrijdend, razendsnel en anoniem. Criminelen profiteren van gebrek aan toezicht, rechtsmachtproblemen en de technologische achterstand bij opsporingsdiensten.
Als bron voor deze blog is het volledige transcript gebruikt van het rondetafelgesprek alsook alle ingebrachte position papers.
De realiteit: crypto is mainstream in de onderwereld
Criminele netwerken gebruiken cryptovaluta om:
contant geld om te zetten in giraal geld via ondergrondse banken;
grensoverschrijdend waarde te verplaatsen, zonder detectie;
luxe goederen of vastgoed aan te schaffen;
winst te verzilveren in legale ecosystemen.
Volgens de FIOD en politie is crypto niet langer marginaal, maar een structureel witwasinstrument dat door netwerken professioneel wordt ingezet. Sommige netwerken beschikken zelfs over eigen crypto-opleiders, die nieuwe leden trainen in het gebruik van wallets, mixers en exchanges (politie, Janssonius; FIOD, Bos).
Een praktijkvoorbeeld: Dubai – Den Haag in drie minuten
OM en FIOD schetsten een concrete casus tijdens het rondetafelgesprek: een persoon rijdt met een sporttas met 150.000 euro contant een parkeergarage in, scant een QR-code, en rijdt drie minuten later weer naar buiten — met het bedrag veilig omgezet in cryptovaluta op een wallet, via een buitenlandse dienstverlener. Binnen enkele minuten kan dit geld worden overgemaakt naar Hongkong of Canada, vaak met gebruik van schijnhandelsstructuren of onderliggende crypto-betalingsplatforms (OM, Zwinkels; FIOD, Bos).
Waarom crypto aantrekkelijk is voor criminelen
Grensoverschrijdend en snel
Crypto wordt wereldwijd geaccepteerd, en transacties kunnen in enkele seconden plaatsvinden zonder tussenkomst van banken.Pseudoniem en fragmentarisch
Identiteiten van gebruikers zijn vaak verborgen achter wallets of adresstructuren. Transacties worden vaak opgeknipt en verspreid over verschillende ketens.Toezichtarm
Veel aanbieders opereren vanuit jurisdicties zonder streng toezicht. Denk aan platforms die vanuit de Seychellen of Dubai opereren.Systeemvertraging bij opsporing
Veel opsporingsdiensten hebben nog onvoldoende capaciteit, rekenkracht of tooling om crypto-analyses op schaal te doen. Hierdoor ontstaat een permanent achterlopen.
De juridische uitdagingen: rechtsmacht en bewijs
Volgens de FIOD en het OM is het lastig om:
vast te stellen wie de eigenaar is van een wallet;
crypto-transacties te bevriezen of in beslag te nemen, tenzij er een brug is naar fiatgeld;
bewijs te vinden van de link tussen het gronddelict en de cryptotransactie;
buitenlandse dienstverleners te dwingen tot medewerking.
Een extra probleem is dat veel platforms zich nergens vestigen, waardoor het onduidelijk is welke rechter bevoegd is en welk recht van toepassing is (FIOD, Bos).
Cryptobeleid: toezichtsachterstand en versnippering
Hoewel de Nederlandse toezichthouders — zoals de DNB — stappen hebben gezet om cryptodienstverleners te laten registreren, constateren OM en FIOD dat veel grote platforms niet in Nederland actief zijn, of bewust uitwijken naar jurisdicties zonder meldplicht. Hierdoor kan witwassen via crypto ongehinderd plaatsvinden, buiten het zicht van toezichthouders.
De verwachting is dat Europese wetgeving, zoals de AMLR en MiCA-verordening, hier op termijn verbetering zal brengen. Maar de sprekers waren eensgezind: dat is nog onvoldoende en komt waarschijnlijk te laat.
Wat is nodig volgens OM, FIOD en politie?
Opschalen crypto-expertise binnen de opsporing
Meer mensen, meer tooling, meer rekenkracht — anders blijft crypto een zwart gat.Internationale samenwerking en rechtshulp vereenvoudigen
Er is behoefte aan een Europees coördinatiemechanisme of standaardisatie van verzoekprocedures bij cryptozaken.Bevriezingsbevoegdheid voor FIU
De FIU zou al in de analysefase crypto kunnen bevriezen, zoals bij veel Europese FIU’s al het geval is (FIU, Verbeek-Kusters).Wetgeving en toezicht harmoniseren
De overheid moet actiever optreden tegen aanbieders zonder registratie en zorgen voor meer centrale informatievoorziening (FIOD, NBA, OM).
De rechtsstatelijke balans
Hoewel crypto effectief gebruikt wordt voor witwassen, blijft het essentieel om juridisch zorgvuldig op te treden. Verdachten moeten rechten behouden, en crypto zelf is niet illegaal. Zoals de FIOD het verwoordde: “We moeten niet jagen op het geld, maar op het misbruik.”
Het probleem is dus niet de techniek, maar het ontbreken van adequate juridische, toezichthoudende en opsporingsstructuren die gelijke tred houden met de criminele innovatie.
Conclusie: een witwasinstrument dat juridisch hardere tools vereist
Cryptovaluta zijn onlosmakelijk verbonden geraakt met financieel-economische criminaliteit. Zolang criminelen sneller schakelen dan wetgever en opsporing, blijven zij profiteren van technische anonimiteit en rechtsstatelijke traagheid. De inzet op crypto moet worden opgeschroefd — niet als afwijzing van digitale innovatie, maar als verdediging van financiële integriteit.
