In Nederland zijn niet alleen voltooide misdrijven strafbaar, maar ook pogingen daartoe (art. 45 lid 1 Sr). Toch kan een dader onder bepaalde voorwaarden straf voor zijn poging ontlopen door vrijwillig terug te treden (art. 46b Sr). In de literatuur wordt vrijwillige terugtred als een complex leerstuk beschouwd, mede door de onderscheidingen tussen de voltooide en onvoltooide poging en de niet-mislukte en mislukte poging. Afhankelijk van de vraag of een poging is voltooid, gelden verschillende criteria voor vrijwillige terugtred, terwijl bij een mislukte poging vrijwillige terugtred niet mogelijk is. De relevantie van deze onderscheidingen en de gevolgen hiervan voor de inroepbaarheid van vrijwillige terugtred worden geïllustreerd door de bij vrijwillige terugtred gesignaleerde inconsistenties in de feitenrechtspraak, hetgeen voor de rechtsgelijkheid onwenselijk is. In de literatuur zijn de verschillende pogingsvormen en de daaraan verbonden (on)mogelijkheid van vrijwillige terugtred op basis van deze onderscheidingen gecategoriseerd.

Het Research Memorandum van de Raad voor de rechtspraak vormt de eerste systematische poging om helderheid te scheppen in het veelgebruikte maar zelden gedefinieerde begrip “strafklimaat”. De term duikt frequent op in politiek en media, vaak als onderbouwing voor pleidooien tot een strengere aanpak van criminaliteit. Wetsvoorstellen over taakstrafverboden, minimumstraffen of verkorting van de voorwaardelijke invrijheidsstelling worden niet zelden gelegitimeerd met de stelling dat het Nederlandse strafklimaat te mild zou zijn.