Het ‘milieu’ is geen persoon en heeft geen eigen stem in de rechtszaal. Het milieu is kwetsbaar en moet daarom worden beschermd. Die bescherming wordt ingeroepen door burgers, bedrijven, bestuursorganen en belangenorganisaties. Zij doen een beroep op internationale, nationale en lokale regels en rechtsbeginselen bij de rechter. Rechtspraak is mensenwerk. Door de tijden heen is de rechter steeds anders gaan toetsen. Deze bijdrage beperkt zich tot de rechterlijke toetsing in de bestuursrechtspraak. Na een korte algemene introductie in bestuursrechtelijk toetsen, zal eerst een overzicht worden gegeven van de milieurechtspraak door de tijden heen. In het tweede deel wordt stilgestaan bij de toenemende betekenis van de evenredigheidstoetsing en de rol van deze toetsing in de toekomst na inwerkingtreding van de Omgevingswet.

In het ordeningsrecht, dus ook in het milieurecht, zijn de raakpunten van bestuursrecht en strafrecht velerlei. Deze bijdrage is de uiting van de verbazing van een strafrechtbeoefenaar over het hapsnap-karakter van die raakpunten en over het ontbreken van een omvattende visie over de onderlinge verhouding van die twee systemen in de handhaving.