We hebben in de huidige situatie te maken met burgers en bedrijven die te maken hebben (gehad) met beperkingen in de privé- en/of werksituatie, in grote onzekerheid leven en het economisch gezien moeilijk hebben of krijgen. Tegelijkertijd zullen er ook burgers en bedrijven zijn die (proberen te) profiteren van de COVID-19-crisis. Externe omstandigheden zoals de COVID-19-crisis kunnen van invloed zijn op de bereidheid van burgers en bedrijven om geldende (fiscale) wet- en regelgeving na te leven (compliance). Onderzoek laat zien dat het effect van een dergelijke crisis op de naleving complex en daarom moeilijk te voorspellen is. Deze omstandigheden roepen de vraag op voor de toezichthouder in het algemeen en de Belastingdienst, als toezichthouder op het fiscale domein, in het bijzonder, hoe hij in zijn strategie rekening houdt met gewijzigde omstandigheden zoals de COVID-19-crisis, maar ook met de mogelijke economische effecten daarvan.

Hoe is het mogelijk geweest dat het kinderopvangtoeslagdrama zich vrijwel geheel buiten het zicht van de wetenschap heeft kunnen ontrollen? Inkomensafhankelijke toeslagen moeten onmiddellijk in de bestudering en het onderricht van het socialezekerheidsrecht en het belastingrecht worden geïncorporeerd, dat moge duidelijk zijn. En wat voor lessen zijn er nog meer te trekken, voor bestuursrechtspraak, bureaucratie en politiek?