Geen kleurloos opzet: AVAS bij invoer van beschermd ingrediënt

Gerechtshof Amsterdam 26 september 2025, ECLI:NL:GHAMS:2025:2595

Het gerechtshof Amsterdam oordeelt dat een man zonder invoervergunning 74 doosjes van het Chinese medicijn Gantaishu, met het beschermde ingrediënt Saussurea costus, de EU heeft binnengebracht. Hoewel het feit strafbaar is, wordt hij vrijgesteld van straf. Het hof acht bewezen dat de verdachte zich heeft ingespannen om de regels te begrijpen. Door misleidende informatie in de Chinese vertaling van de Cites-verordening dacht hij te goeder trouw te handelen. Van opzet is geen sprake, zelfs niet in kleurloze vorm. Daarom volgt ontslag van alle rechtsvervolging.

Context van de zaak

In deze zaak staat een natuurlijk persoon terecht wegens het binnenbrengen van het traditionele Chinese geneesmiddel Gantaishu in de Europese Unie. De verdachte arriveert op 12 april 2023 vanuit China op luchthaven Schiphol met in zijn ruimbagage 74 doosjes van dit middel. Elk doosje bevat 20 capsules waarin volgens de verpakking het ingrediënt ‘Mu Xiang’ is verwerkt. Op basis van deskundige vertalingen wordt vastgesteld dat ‘Mu Xiang’ gelijkstaat aan de botanische soort Saussurea costus, een plantensoort die vermeld staat op bijlage A van de Cites-basisverordening (EG 338/97). Deze verordening verbiedt het zonder vergunning invoeren van specimen van beschermde soorten in de EU.

Het medicijn is op doktersrecept verstrekt in een apotheek in China. De verdachte verklaart voorafgaand aan zijn reis informatie te hebben ingewonnen over de toelaatbaarheid van het vervoeren van dergelijke middelen, met name bij de Chinese ambassade en via raadpleging van de Chinese versie van de EU-verordening. De verwarring omtrent de botanische nomenclatuur speelt hierin een cruciale rol.

De tenlastelegging

De verdachte wordt verweten dat hij in strijd handelt met artikel 4, eerste lid, van de Cites-basisverordening door Saussurea costus, voorkomend in de capsules van het geneesmiddel Gantaishu, de EU binnen te brengen zonder de vereiste invoervergunning. Het zou daarmee gaan om een economische strafrechtelijke overtreding, mogelijk gekwalificeerd als misdrijf wanneer sprake is van opzet.

Het standpunt van het Openbaar Ministerie

De advocaat-generaal stelt zich op het standpunt dat niet bewezen kan worden dat de verdachte opzettelijk, ook niet in voorwaardelijke zin, het verboden bestanddeel Saussurea costus heeft ingevoerd. Hoewel de verdachte wist dat het ingrediënt ‘Mu Xiang’ in het medicijn zat, blijkt uit zijn inspanningen om de regelgeving te begrijpen dat hij er niet van op de hoogte was dat dit ingrediënt onder de beschermde soorten viel. Gelet op die omstandigheden concludeert het Openbaar Ministerie dat geen sprake is van opzet en dus evenmin van een misdrijf. Tevens vordert de advocaat-generaal ontslag van alle rechtsvervolging wegens afwezigheid van alle schuld.

Het standpunt van de verdediging

De raadsman van de verdachte voert primair aan dat moet worden vrijgesproken omdat niet onomstotelijk is vastgesteld dat ‘Mu Xiang’ daadwerkelijk gelijkstaat aan Saussurea costus. Volgens de verdediging bestaan er meerdere planten met de aanduiding ‘Mu Xiang’, en wordt in de Chinese versie van het Cites-verdrag niet gesproken over ‘Mu Xiang’ maar over ‘Yun Mu Xiang’. Deze linguïstische onzekerheid zou tot gevolg moeten hebben dat niet met de vereiste zekerheid kan worden geconcludeerd dat het hier een verboden specimen betreft.

Subsidiair betoogt de verdediging dat geen sprake is van opzet. Indien toch tot een bewezenverklaring wordt gekomen, dient ontslag van alle rechtsvervolging te volgen vanwege afwezigheid van alle schuld. De verdachte heeft immers voorafgaand aan zijn reis de douaneregels gecontroleerd en handelde in de veronderstelling dat hij de regels niet overtrad.

Het oordeel van het gerechtshof

Het hof oordeelt dat wettig en overtuigend is bewezen dat de verdachte op 12 april 2023 74 doosjes Gantaishu met het ingrediënt Saussurea costus Nederland heeft binnengebracht zonder de daarvoor vereiste invoervergunning. Dit is in strijd met artikel 4, eerste lid, van de Cites-basisverordening, dat dergelijke handelingen slechts toestaat indien voorafgaande toestemming is verleend door een bevoegde instantie van de lidstaat van bestemming.

Het hof wijst het primaire verweer van de verdediging af. Op basis van meervoudige vertalingen en bijsluiters van het medicijn is genoegzaam komen vast te staan dat het ingrediënt ‘Mu Xiang’ inderdaad Saussurea costus betreft. Dat ook een niet-strafbare variant van ‘Mu Xiang’ bestaat, zoals ‘Chuan Mu Xiang’, acht het hof in dit geval niet relevant, nu dit ingrediënt niet op de verpakking staat vermeld.

Cruciaal in deze zaak is echter de vraag of de verdachte opzettelijk heeft gehandeld. Het hof past hierbij de leer van het kleurloos opzet toe, zoals die geldt voor economische delicten. Dit houdt in dat opzet uitsluitend betrekking hoeft te hebben op de feitelijke gedraging (het binnenbrengen van het middel) en niet op het wederrechtelijk karakter ervan. Toch komt het hof tot het oordeel dat in deze zaak zelfs dat kleurloos opzet ontbreekt.

Kleurloos opzet en afwezigheid van alle schuld

Hoewel het kleurloos opzet doorgaans een lage drempel kent en enkel vereist dat de verdachte zich bewust is van zijn gedraging, stelt het hof vast dat de verdachte door zijn inspanningen – het lezen van de Chinese versie van de Cites-verordening, raadpleging van de ambassade en het verkrijgen van het medicijn op recept – daadwerkelijk heeft getracht na te gaan of hij in strijd met de regelgeving zou handelen. Het gebruik van de term ‘Yun Mu Xiang’ in de officiële Chinese vertaling van de Cites-basisverordening heeft bijgedragen aan een misverstand omtrent de vraag of ‘Mu Xiang’ verboden was.

Het hof acht het aannemelijk dat de verdachte, ondanks het feitelijk binnenbrengen van het verboden ingrediënt, in een verontschuldigbare onbewustheid verkeert ten aanzien van de ongeoorloofdheid van zijn handelen. Daarmee is sprake van afwezigheid van alle schuld. Deze verontschuldigbare rechtsdwaling is in casu niet slechts subjectief invoelbaar, maar objectief gerechtvaardigd op grond van de verwarring in officiële documentatie.

Het hof benadrukt dat het hier gaat om een uitzonderlijk geval waarin zelfs het kleurloos opzet niet kan worden aangenomen. Dat is slechts mogelijk indien de verdachte zich actief heeft ingespannen om te voldoen aan de regelgeving, de misvatting begrijpelijk is en voortkomt uit objectieve onduidelijkheid. Aan al deze voorwaarden is in casu voldaan.

De bewezenverklaring

Het hof acht bewezen dat de verdachte op 12 april 2023 in de gemeente Haarlemmermeer het medicijn Gantaishu, bevattende het ingrediënt Saussurea costus, in strijd met artikel 4, eerste lid, van de Cites-basisverordening in de EU heeft ingevoerd zonder de vereiste vergunning.

De strafoplegging

Hoewel de gedraging strafbaar is, verklaart het hof de verdachte niet strafbaar wegens afwezigheid van alle schuld. De verdachte wordt derhalve ontslagen van alle rechtsvervolging.

Lees hier de volledige uitspraak.