Witwassen blijft een onverminderd actueel thema binnen de strafrechtspleging en de criminologie. De grote bedragen die veelal omgaan bij de (georganiseerde) misdaad, maken witwassen een cruciaal onderdeel van het kunnen profiteren van de opbrengst van misdrijven. Om dit fenomeen zo snel en effectief mogelijk aan te pakken, kennen de diverse delictsomschrijvingen van witwassen (zie artikel 420bis e.v. Sr), een ruim bereik (zeker alle bepalingen naast elkaar gelegd). Tel daarbij op dat de mogelijkheden voor het afpakken van uit enig misdrijf afkomstig voorwerp eveneens talrijk zijn (denk aan de (afroom)boete, verbeurdverklaring en ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel). Per saldo ontkomen personen betrokken bij ‘foute’ voorwerpen c.q. geld, niet snel hun verdiende loon. Zo is met eenvoudig witwassen het net volledig gespannen, in het bijzonder rondom aangetroffen contant geld. En dan moet het confisqueren van – kort gezegd – onbeheerde voorwerpen via een civiele procedure nog ingevoerd worden. De keten van witwashandelingen kan zo in een vroeg stadium worden doorbroken.

Een bank heeft een bijzondere zorgplicht tegenover derden bij fraude. Volgens de Hoge Raad is een bank aansprakelijk tegenover door fraude gedupeerde derden als zij wist van ongebruikelijke activiteiten op een bankrekening en daaraan verbonden gevaar voor derden en desondanks nalaat te handelen. Slachtoffers van fraude stellen zich in de praktijk regelmatig op het standpunt dat deze bijzondere bancaire zorgplicht verder reikt dan gevallen waarin de bank wist van het gevaar. In twee recente zaken is overwogen dat een bank als onderdeel van haar 'bijzondere' zorgplicht (voorzorgs-)maatregelen moet treffen om fraude te voorkomen of haar monitoringsystemen zo moet afstellen dat deze fraude eerder opspoort. In dit artikel betogen wij dat de grondslag en rechtvaardiging voor een veralgemenisering van de bijzondere zorgplicht ontbreekt, en dat de bijzondere zorgplicht tegenover derden beperkt is tot bijzondere gevallen waarin een bank daadwerkelijk wetenschap heeft van fraudegevaar.

Het witwasdossier is geen rustig bezit; niet voor financiële en andere instellingen en ook niet voor de verschillende toezichthouders. De decennialange worsteling bij instellingen tussen compliance en commercie lijkt nog altijd geen goed werkende balans te hebben opgeleverd en de vooruitzichten zijn allesbehalve positief. In dit artikel wordt uiteengezet dat aan Customer Due Diligence twee verschillende onderzoeksmethodieken ten grondslag kunnen liggen, die lijnrecht tegenover elkaar staan en verschillende resultaten opleveren. Daarnaast belemmeren ook andere factoren een professionele aanpak van de witwasproblematiek. Het wordt tijd voor een professionalisering van CDD.