Oratie: De illusie van culturele competentie in het strafrecht

Het oplossen van misdrijven gebeurt doorgaans mede op basis van verklaringen van ooggetuigen. Hoogleraar rechtspsychologie Annelies Vredeveldt stelt in haar oratie dat 'cultuur hierin een grote rol speelt. Cultuur beïnvloedt iedere stap in het traject van de ooggetuige: het waarnemen van een misdrijf, het verhoor door de politie en het verklaren in de rechtszaal. Eerder onderzoek van Vredeveldt laat zien dat het geheugen, de manier van vertellen en de emotionele expressie tussen culturen verschillen. Dit heeft belangrijke gevolgen voor de strafrechtspraktijk.

Tegelijkertijd is ‘cultuur’ moeilijk te definiëren: ieder mens bezit meerdere, vervlochten identiteiten. In plaats van te streven naar ‘culturele competentie’, wat het risico op stereotypering met zich meebrengt, pleit Vredeveldt voor ‘culturele bescheidenheid’: je eigen vooroordelen erkennen, je inzetten om je hele leven lang te blijven leren en je voornemen om open met anderen in gesprek te gaan.

Trainingsprogramma’s voor verhoorders laten zien dat deze benadering veelbelovend is. In toekomstig onderzoek wil Vredeveldt zich richten op culturele stereotypen en vooringenomenheid bij politie, deskundigen en rechters. Het uiteindelijke doel is een rechtvaardiger rechtssysteem waarin bescheidenheid helpt culturele kloven te overbruggen.