De notaris als poortwachter bij financieel-economische criminaliteit: opheffen geheimhoudingsplicht?
/Het Nederlandse notariaat waarborgt rechtszekerheid en rechtsbescherming in het economisch verkeer. Door transacties vooraf juridisch te verankeren, hebben notariële diensten bovendien een sterke preventieve werking. De Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) benadrukt dit in haar position paper van 21 mei 2025.
Knelpunt: de absolute geheimhoudingsplicht
Notarissen weigeren geregeld cliënten wanneer zij tijdens het Wwft-onderzoek signalen van witwassen, fraude of ondermijnende criminaliteit aantreffen. Omdat de geheimhoudingsplicht iedere vorm van onderlinge informatie-uitwisseling verbiedt, kan de geweigerde cliënt probleemloos bij de volgende notaris aankloppen.
KNB-voorstel: gerichte doorbreking van de geheimhoudingsplicht
De KNB bepleit een beperkte doorbreking van de geheimhoudingsplicht tussen notarissen. De nieuwe Europese anti-witwasverordening (AMLR), met name artikelen 73 en 75, staat onderlinge informatiedeling al toe; een wijziging van de Wet op het notarisambt moet dit nationaal verankeren.
Collectief waarschuwingssysteem
Onder het voorgestelde regime kan een besloten, proportioneel ingericht collectief waarschuwingssysteem worden opgezet. Daarmee kan een notaris snel nagaan of een cliënt elders is geweigerd vanwege criminele intenties – vergelijkbaar met incidentenregisters in de financiële sector. Zo wordt de informatiepositie versterkt zonder de vertrouwelijkheid van bonafide cliënten onnodig te schaden.
Aanvullende maatregelen uit hetzelfde position paper
Digitale toegang tot overheidsdata – Snelle toegang tot bronnen zoals inkomens- en bestuursgegevens voorkomt dubbel werk en vermindert de afhankelijkheid van dure commerciële tools.
Centraal Aandeelhoudersregister (CAHR) – Een “kadaster voor aandelen” dat álle aandeelhouders registreert (natuurlijk én rechtspersoon, ongeacht het belang) op basis van notariële akten, bevordert transparantie en ondersteunt het cliëntenonderzoek.
Notariële koopakte – Wordt de notaris verplicht bij het opstellen van de koopovereenkomst betrokken, dan kunnen fraude- en witwasrisico’s al vóór de transportakte worden gesignaleerd en geweerd.
Politieke follow-up
De voorstellen liggen op tafel tijdens het rondetafelgesprek van 28 mei 2025 in de Tweede Kamer over de aanpak van financieel-economische criminaliteit. De KNB roept Kamerleden op de gedeeltelijke opheffing van de geheimhoudingsplicht – en het omliggende maatregelenpakket – te omarmen om de weerbaarheid van het financiële en juridische stelsel verder te vergroten.
Afsluiting
Met een gefaseerde doorbreking van de geheimhoudingsplicht, ondersteund door de AMLR, krijgt het notariaat een effectief middel in handen om malafide partijen de pas af te snijden. In combinatie met het CAHR, ruimere gegevens-toegang en een vroegere notariële rol in vastgoedtransacties ontstaat een solide verdedigingslinie tegen witwassen, fraude en andere vormen van financieel-economische criminaliteit – zonder de vertrouwelijkheid van integere cliënten op te offeren.
