De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) richt zich in haar toezicht en handhaving op de grootste risico’s voor mens en milieu. “De komende jaren krijgt het milieu meer aandacht: de effecten van schadelijke stoffen zoals PFAS en broeikasgassen zijn vaak niet met het blote oog te zien, maar hun impact is groot. Op onze gezondheid en onze leefomgeving.” Dit zegt inspecteur-generaal Mattheus Wassenaar over de meerjarenstrategie van 2026 tot 2029.

In de meerjarenstrategie laat de ILT zien wat de agenda is voor de komende 4 jaar. Inspecteur-generaal Mattheus Wassenaar reikt de Meerjarenstrategie uit aan de minister van Infrastructuur en Waterstaat Robert Tieman.

De ILT zet zich elke dag in voor veiligheid, vertrouwen en duurzaamheid in transport, infrastructuur, milieu en wonen. Dat doen we door vergunningverlening, toezicht en handhaving. Denk aan veilig vervoer van gevaarlijke stoffen, minder geluidshinder door de luchtvaart en voldoende betaalbare sociale huurwoningen. We signaleren milieurisico’s, zoals risico’s door staalslakken. En als het nodig is gaan we bij een vermoeden van strafbare feiten over tot opsporing.

Verantwoordelijkheid bedrijven

Bedrijven zijn er zelf verantwoordelijk voor om zich aan de regels te houden. Mattheus Wassenaar, inspecteur-generaal bij de ILT: “Van bedrijven verwachten wij dat zij hun maatschappelijke verantwoordelijkheid serieus nemen en hun zorgplicht actief invullen. We kijken dan ook steeds nadrukkelijker naar de manier waarop bedrijven eigenaarschap laten zien en omgaan met maatschappelijke risico’s. Als bedrijven tekortschieten in hun verantwoordelijkheid of de wet overtreden, treden we op.”

Meer aandacht voor milieu

De ILT werkt aan een veelheid van onderwerpen. We richten ons op de grootste risico’s voor mens en milieu, daar waar ons handelen écht verschil maakt. Hierbij maken we een afweging tussen maatschappelijke risico’s, wettelijke verplichtingen en politieke en maatschappelijke wensen. De komende 4 jaar richt de ILT zich meer op milieu en minder op transport. We zien namelijk dat de druk op het milieu toeneemt door complexe en grootschalige risico’s, terwijl het transportdomein over het algemeen de veiligheidsrisico’s beter en professioneel heeft georganiseerd.

Milieuschade kost de samenleving veel geld. Het Planbureau voor de Leefomgeving berekende dat de uitstoot van milieuverontreinigende stoffen jaarlijks € 46 miljard per jaar schade toebrengt aan de gezondheid van mens en natuur. Dat is anderhalf keer zoveel als in 2018.

Fraude en oneerlijke concurrentie

De ILT onderkent in haar strategie dat financiële prikkels een belangrijke rol spelen bij milieuschendingen. Bedrijven die niet investeren in naleving of circulaire productie kunnen oneerlijke voordelen behalen, wat leidt tot marktverstorende concurrentie.

In het hoofdstuk Milieu wordt expliciet opgemerkt dat “financiële drijfveren een belangrijke rol spelen bij niet-circulaire of illegale keuzes door bedrijven” (p. 21).

Om fraude en misbruik te voorkomen, zoekt de ILT samenwerking met private partijen zoals banken en verzekeraars, die vanwege hun positie vroegtijdig inzicht hebben in risicovolle financiële constructies.

Daarnaast ziet de ILT toe op certificeringsstelsels waarin commerciële partijen certificaten afgeven aan ondernemingen. De inspectie voert “reality checks” uit bij deze instellingen om te voorkomen dat fraude of schijnconformiteit onopgemerkt blijft (p. 9 en p. 13).

Nationale strategie voor milieucriminaliteit

Een belangrijk onderdeel van de strategie is de versterking van de aanpak van milieucriminaliteit.

De ILT bereidt zich voor op de implementatie van de herziene EU-richtlijn Milieucriminaliteit, die in 2026 van kracht wordt. Deze richtlijn breidt het aantal strafbare milieuovertredingen uit en verhoogt de strafmaat.

Volgens de ILT is Nederland verplicht een nationale strategie op te stellen die in mei 2027 gereed moet zijn (p. 21).

De uitvoering daarvan vindt plaats via de Strategische Milieukamer (SMK), waarin de ILT samenwerkt met omgevingsdiensten, politie, Douane en het Openbaar Ministerie.

De SMK wordt in maart 2026 versterkt en officieel bevoegd om besluiten te nemen. De nationale strategie moet leiden tot meer samenhang tussen bestuurlijke en strafrechtelijke instrumenten bij de bestrijding van zwaardere milieucriminaliteit (p. 21).

De ILT zal, mede op basis van deze strategie, meer capaciteit inzetten op de bestrijding van zware milieucriminaliteit, zoals illegale afvalexport, fraude in afvalketens en overtredingen van vergunningen.

Fraude, milieu en strafrecht: één geïntegreerde aanpak

In de meerjarenstrategie komt een duidelijke verschuiving naar voren: de ILT ziet milieufraude en milieucriminaliteit niet langer als afzonderlijke incidenten, maar als systemische risico’s binnen complexe productieketens.

De inspectie verbindt toezicht, beleid en strafrechtelijke handhaving, met als doel structurele naleving en fraudepreventie.

Waar bestuurlijke maatregelen tekortschieten, schakelt de ILT over naar strafrechtelijke handhaving. Daarmee verstevigt zij haar positie als brug tussen toezicht en strafrecht, een ontwikkeling die vooral binnen de milieuhandhaving en afvalketens zichtbaar zal worden (p. 3, p. 5 en p. 21)

Minder budget

De ILT heeft minder budget vanwege een aantal taakstellingen voor de periode 2025-2029. Ook zijn er noodzakelijke investeringen nodig voor ICT. “Ons toezicht zal daarom niet overal even intensief zijn. Tegen de politiek zeggen we nu expliciet: als de financiering voor een taak wegvalt, dan kunnen we die taak niet meer uitvoeren. Nieuwe taken kunnen we zonder financiering niet oppakken.” aldus Wassenaar. Naar verwachting komen er voor de ILT nieuwe taken bij op de terreinen van circulaire economie, weerbaarheid en luchtvaart.