Het Nederlandse una-via-stelsel, zoals dat is neergelegd in artikel 5:44 Awb en artikel 243 Sv, beoogt een vroegtijdige keuze tussen strafrechtelijke en bestuursrechtelijke sanctionering van een overtreding. Recente rechtspraak van de Nederlandse en de Europese rechter is zeer relevant voor het functioneren van dit stelsel. In deze bijdrage wordt daarop ingegaan.

Bij het uitoefenen van controlebevoegdheden kan de controleur op zodanige onregelmatigheden stuiten, dat de verdenking ontstaat dat door de gecontroleerde een strafbaar feit is begaan. Veelal is de controleur ook (bijzonder) opsporingsambtenaar en aldus komen aan hem dan enerzijds verregaande bevoegdheden toe, maar anderzijds ook verantwoordelijkheden. Datzelfde geldt voor de gecontroleerde. In het kader van de controle zal hij moeten meewerken, bijvoorbeeld door inzage of informatie te verschaffen, maar als verdachte komt hem dan wel het zwijgrecht toe.