Op 3 juli jl. hebben de ministers Grapperhaus en Hoekstra de Tweede Kamer geïnformeerd over de voortgang van het plan van aanpak witwassen. In het afgelopen half jaar is aanzienlijke voortgang geboekt op verschillende wetgevingstrajecten, zijn nieuwe projecten en studies naar witwassen gestart en aanvullende, structurele middelen vrijgemaakt voor de strijd tegen georganiseerde ondermijnende criminaliteit.

Informatie-uitwisseling

Effectieve informatie-uitwisseling is een belangrijk onderdeel van de aanpak van witwassen. Door de inwerkingtreding van de Implementatiewet wijziging vierde anti-witwasrichtlijn op 21 mei jl. kunnen Wwft-toezichthouders met de partners van het Financieel Expertise Centrum (FEC) (beter) gegevens uitwisselen. Verder zullen het wetsvoorstel plan van aanpak witwassen en het wetsvoorstel gegevensverwerking in samenwerkingsverbanden een groot aantal knelpunten in de gegevensdeling gaan wegnemen. Ook is de informatieverstrekking vanuit de FIU-Nederland aan de Wwft-toezichthouders geoptimaliseerd.

Voortgang maatregelen aanpak witwassen

Op een groot aantal maatregelen uit het plan van aanpak is voortgang geboekt en een aantal is ook afgerond. Als bijlage bij de kamerbrief is een tabel met maatregelen te vinden. Hieronder worden er enkele uitgelicht.

Inmiddels is reeds een aantal wetgevingstrajecten afgerond, te weten: de Implementatiewet wijziging vierde anti-witwasrichtlijn; de Wet verwijzingsportaal bankgegevens en de Implementatiewet registratie uiteindelijk belanghebbenden (UBO’s) van vennootschappen en andere juridische entiteiten.

Met de inwerkingtreding van de Implementatiewet wijziging vierde anti-witwasrichtlijn op 21 mei jl. vallen aanbieders van bewaarportemonnees en crypto omwisseldiensten onder de reikwijdte van de Wwft. Het verwijzingsportaal bankgegevens gaat het verkrijgen van identificerende informatie door banken van verdachten in het kader van opsporingsverzoeken vergemakkelijken. Met de derde genoemde wet zal een openbaar UBO-register van kracht worden. De livegang van dit register is, gelet op de coronapandemie en een zorgvuldige IT-voorbereiding, voorzien op 27 september a.s.

Ten aanzien van de nog lopende wetsvoorstellen zijn het wetsvoorstel gegevensverwerking in samenwerkingsverbanden en de wijziging van de Wwft BES inmiddels ingediend bij de Tweede Kamer. Daarnaast is de consultatie van het Implementatiewetsvoorstel registratie UBO’s van trusts en soortgelijke juridische constructies en van het wetsvoorstel plan van aanpak witwassen afgerond. In dit laatste wetsvoorstel zullen tevens de aanvullende maatregelen voor de trustsector worden meegenomen. Voorzien is dat beide wetsvoorstellen na de zomer voor advies aan de Raad van State worden aangeboden.

Publiek-private samenwerking

De publiek-private samenwerking (PPS) is geïntensiveerd, onder meer binnen het FEC. Binnen het FEC PPS lopen thans, naast de pilot Serious Crime Task Force die onlangs met een jaar is verlengd, fenomeengerichte projecten op Trade Based Money Laundering, malafide stichtingen, corruptie en uitbuitingssituaties. Intensievere kennisdeling en samenwerking in de aanpak van witwassen vindt ook plaats binnen de Fintell Alliance, een samenwerkingsvorm tussen de FIU-Nederland met de vier grootbanken en het Anti Money Laundering Centre (AMLC).

Budget

In het kader van het breed offensief tegen georganiseerde ondermijnende criminaliteit zijn bij de Voorjaarnota 2020 extra, structurele middelen toegekend. Deze extra beschikbare gelden lopen op tot 150 miljoen euro per jaar vanaf 2022.

In april dit jaar is een begin gemaakt met de inrichting van het Multidisciplinair Interventieteam (MIT) van politie, Openbaar Ministerie, Fiscale Inlichtingen en OpsporingsDienst (FIOD), Douane, Belastingdienst, Koninklijke Marechaussee en Defensie. De komende jaren zal het MIT uitgroeien tot een data-gedreven team van 400 specialisten op het gebied van intelligence en digitaal, internationaal en financieel toezicht. Het MIT richt zich op het blootleggen en duurzaam verstoren van criminele netwerken en hun bedrijfsprocessen.

EU actieplan versterking beleid witwassen en terrorismefinanciering

Op 7 mei jl. heeft de Europese Commissie een actieplan gepubliceerd met plannen voor versterking van het EU-beleid ter voorkoming van witwassen en terrorismefinanciering. De Europese Commissie komt in het eerste kwartaal van 2021 met wetgevingsvoorstellen. Mede in voorbereiding hierop, heeft zij een consultatie opengesteld tot 29 juli 2020. De voorgenomen Nederlandse consultatiereactie wordt in de bijlage bij de voortgangsbrief met de Kamer gedeeld.

Nederland heeft zich op Europees niveau ingezet voor de oprichting van een nieuwe, onafhankelijke Europese toezichthouder op het terrein van witwassen en terrorismefinanciering en verdere harmonisering door middel van een verordening. Dit is tot uitdrukking gebracht in het joint position paper dat Nederland, samen met Frankrijk, Duitsland, Italië, Letland en Spanje heeft opgesteld.

Appreciatie geactualiseerde NRA witwassen

Een cruciaal onderdeel van het plan van aanpak witwassen is dat risico’s op witwassen tegen het licht worden gehouden en dat wordt bezien of deze voldoende worden gemitigeerd door het bestaande beleidsinstrumentarium.

Hiervoor is een beleidscyclus ingericht, waarbij de National Risk Assessment (NRA) periodiek wordt geactualiseerd. In 2017 heeft het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) de eerste NRA witwassen en een separate NRA terrorismefinanciering opgesteld. De eerste NRA witwassen is betrokken bij het opstellen van het plan van aanpak witwassen. Er is een geactualiseerde versie van de NRA witwassen beschikbaar.

Een algemene conclusie is dat de betrokken experts voor de risico’s met de grootste potentiële impact, de effecten van het beleidsinstrumentarium ook het grootst inschatten. Vijf van de vijftien witwasrisico’s met de dan vervolgens resterende potentiële impact komen uit in de hoogste categorie met een score van 36 tot en met 40, op een schaal die in theorie tot 100 kan lopen. Het betreft de volgende vijf witwasrisico’s, witwassen via: