De Verenigde Naties signaleren in een nieuw rapport van het United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC) een steeds nauwere verwevenheid tussen corruptie en cybercrime. Beide fenomenen versterken elkaar in een vicieuze cirkel die niet alleen financiële schade veroorzaakt, maar ook de rechtsstaat, economische stabiliteit en mensenrechten ondermijnt. Het rapport verschijnt gelijktijdig met twee internationale mijlpalen: de opening voor ondertekening van het Verdrag inzake cybercriminaliteit (UNCC) en de viering van het twintigjarig bestaan van het Verdrag tegen corruptie (UNCAC).

Corruptie vormt volgens de UNODC vaak de onderliggende oorzaak van cybercriminaliteit. Zij creëert een omgeving waarin georganiseerde criminele netwerken vrijwel zonder risico kunnen opereren. Dit wordt treffend geïllustreerd door de casus van de Nigeriaanse organisatie Black Axe, die uitgroeide van een studentenbroederschap tot een wereldwijd cybercrimelnetwerk. Sociaal-economische druk, gebrekkige instituties en digitale connectiviteit bleken vruchtbare grond voor deze ontwikkeling.

Hoe corruptie cybercriminaliteit mogelijk maakt

Het rapport laat zien dat corruptie niet alleen op systeemniveau, maar ook in de dagelijkse praktijk cybercrime faciliteert. Grote scamcentra, illegale online gokplatforms en trafficking in personen functioneren dankzij de medewerking of passiviteit van corrupte ambtenaren. Ambtenaren, politiefunctionarissen of grensbewakers kunnen worden omgekocht om operaties te gedogen of onderzoeken te saboteren. Dit verklaart waarom dergelijke netwerken vaak zonder belemmering kunnen blijven bestaan, zelfs na grootschalige politieacties.

In Zuidoost-Azië, waar honderden scamcentra opereren, speelt corruptie een centrale rol. De centra – vaak gevestigd in special economic zones met beperkte overheidscontrole – genereren volgens de UNODC tientallen miljarden dollars per jaar. Daarachter schuilen ook ernstige mensenrechtenschendingen: slachtoffers van mensenhandel worden onder dwang ingezet om online fraude te plegen. Deze misdrijven kunnen alleen bestaan omdat corruptie ervoor zorgt dat toezicht en vervolging falen.

De technologische versneller: AI, crypto en virtuele activa

Naast structurele corruptie noemt het rapport de snelle technologische ontwikkelingen als “supercharger” van de verwevenheid tussen corruptie en cybercrime. Nieuwe technologieën zoals kunstmatige intelligentie, blockchain en cryptovaluta bieden enerzijds kansen voor transparantie, maar worden tegelijk misbruikt om criminaliteit te faciliteren.

Cryptovaluta maken snelle, grensoverschrijdende en deels anonieme betalingen mogelijk, waarmee steekpenningen en criminele winsten buiten het zicht van toezichthouders blijven. AI wordt ingezet voor grootschalige social engineering, deepfake-fraude en het omzeilen van fraudedetectiesystemen. Tegelijkertijd waarschuwt het rapport dat dezelfde technologieën ook kunnen bijdragen aan goed bestuur – mits goed gereguleerd. Blockchain kan bijvoorbeeld worden ingezet voor transparante aanbestedingen en onvervalsbare publieke registers, en AI kan patronen in corrupt gedrag helpen opsporen.

Bedrijven aan het front: de rol van technologiebedrijven

De UNODC benadrukt dat de private sector, en in het bijzonder technologiebedrijven, een sleutelrol speelt in het bestrijden van deze verwevenheid. Bedrijven die internetdiensten, cloudinfrastructuur of communicatietechnologie aanbieden, leveren de digitale infrastructuur die ook door criminelen wordt benut. Zij hebben daarom niet alleen een verantwoordelijkheid om samen te werken met opsporingsdiensten, maar ook om proactief misbruik te voorkomen.

Een belangrijk juridisch precedent noemt het rapport de Digital Services Act van de Europese Unie (2024), die bedrijven verplicht om de risico’s van misbruik van hun platformen te identificeren en te mitigeren. Daarmee verschuift de focus van loutere ‘contentmoderatie’ naar systemische verantwoordelijkheid voor de veiligheid van digitale ecosystemen.

Casus Black Axe: van corruptie naar cybermacht

Het rapport bevat een diepgaande casestudy over Black Axe, een Nigeriaanse organisatie die dankzij corruptie kon uitgroeien tot een internationaal opererend cybercrime-netwerk. Het voorbeeld illustreert hoe systemische corruptie, armoede en falende instituties samen een vruchtbare bodem vormen voor digitale criminaliteit. Volgens de UNODC profiteren groepen als Black Axe van de zwakke rechtsstaat, politieke bescherming en economische ongelijkheid, terwijl de opbrengsten uit cyberfraude opnieuw worden geïnvesteerd in corruptie en politieke invloed.

De aanpak van Black Axe toont ook dat internationale samenwerking essentieel is. Nigeria werkt inmiddels samen met INTERPOL, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten, maar vervolging van hooggeplaatste betrokkenen blijft beperkt. De VN concludeert dat alleen structurele hervorming van justitie en bestuur – gecombineerd met versterkte capaciteit voor digitaal bewijs – duurzame resultaten kan opleveren.

Naar een geïntegreerde internationale aanpak

Volgens de UNODC vormen de verdragen UNCAC, UNTOC (tegen grensoverschrijdende georganiseerde misdaad) en het nieuwe UNCC samen een samenhangend internationaal raamwerk voor de bestrijding van deze verweven dreigingen. De snelle uitwisseling van digitaal bewijs, 24/7-contactpunten en de versterking van publieke-private samenwerking zijn daarin cruciale elementen.

De VN roept staten op om niet te volstaan met technische maatregelen of incidentgerichte opsporing, maar om holistisch beleid te voeren dat corruptie, cybercrime en georganiseerde misdaad in samenhang aanpakt. Dat vraagt om modernisering van wetgeving, versterking van toezicht, en investeringen in digitale expertise en internationale samenwerking.

Afsluiting

Het UNODC-rapport maakt duidelijk dat cybercrime en corruptie niet langer als gescheiden fenomenen kunnen worden gezien. Ze vormen een samenvallende dreiging die de fundamenten van rechtsstaat en economie aantast. Waar corruptie de poort opent voor digitale criminaliteit, gebruiken cybercriminelen hun opbrengsten om die corruptie verder te voeden.

De remedie ligt volgens de VN in integriteit, samenwerking en technologie, maar dan wel binnen robuuste juridische kaders en met een sterke morele en institutionele basis. De strijd tegen cybercrime begint dus niet op het scherm, maar bij het herstellen van vertrouwen in instituties.