Wetsvoorstel financieel-economische criminaliteit, 15 mei 2012

Meer mogelijkheden voor Justitie om witteboordencriminelen aan te pakken

Samenvatting wetsvoorstel

Minister Opstelten van Veiligheid en Justitie wil de mogelijkheden om financieel-economische criminaliteit aan te pakken aanzienlijk verruimen. Bedrijven die de fout ingaan, kunnen straks een geldboete krijgen van 10 procent van hun jaaromzet. Ook komen er hogere straffen voor witwassen en corruptie. Misbruik van gemeenschapsgeld wordt strafbaar gesteld. Verder kunnen recidiverende daders van economische delicten een zwaardere straf krijgen. Voorgesteld wordt om een flexibel boeteplafond in te voeren zodat rekening kan worden gehouden met het profijt in relatie tot de draagkracht van ondernemingen die strafbare feiten plegen. Daarnaast wordt met dit wetsvoorstel beoogd een aantal op de bestrijding van financieel-economische criminaliteit toegesneden strafbaarstellingen te verruimen en te actualiseren. Het gaat om de strafbepaling inzake misbruik van gemeenschapsgeld,   de strafbaarstelling van witwassen en de strafbaarstellingen inzake ambtelijke corruptie en corruptie in de privé-sector. Daarnaast introduceert het wetsvoorstel een strafverzwaringsgrond gericht op het bestrijden van het stelselmatig plegen van misdrijven in de sfeer van de Wet op de economische delicten. Tot slot is het de bedoeling de mogelijkheden tot opsporing van financieel-economische criminaliteit te verbeteren door het invoeren van een snellere procedure om te oordelen over de inbeslagneming van stukken, wanneer onder andere advocaten en notarissen zich beroepen op hun verschoningsrecht.

Concreet wordt het volgende voorgesteld:

I Verruimen en Actualiseren Strafbaarstellingen

Misbruik van gemeenschapsgeld Art. 323a Sr bevat een strafbaarstelling van het misbruik van subsidiegelden verstrekt door de Europese Gemeenschappen. De mogelijkheden tot strafrechtelijk optreden tegen bijv. subsidiefraude beperken zich dus tot fraude met EG-gelden en gevallen waarin het gebruik van subsidiegelden voor andere doeleinden dan waartoe deze zijn vertrekt gepaard gaat met handelen dat wel strafbaar is, zoals bijvoorbeeld valsheid in geschrifte indien onjuiste informatie is opgegeven. De reikwijdte van art. 323a Sr wordt verruimd door in brede zin misbruik van gemeenschapsgeld strafbaar te stellen. Het betreft zowel het oneigenlijk gebruik van middelen verstrekt door of vanwege de rijksoverheid als door of vanwege lokale overheden. Daarnaast wordt behalve het misbruik van EG-subsidiegelden ook het misbruik van gelden verstrekt door andere internationale organisaties strafbaar gesteld. Bijvoorbeeld ook de Raad van Europa, VN-organisaties en de Wereldbank verstrekken gelden voor allerhande projecten op hun respectieve werkterreinen.

Corruptie in de private sector In art. 328ter Sr is het actief en passief omkopen van personen werkzaam in de private sector strafbaar gesteld. In deze bepaling ligt een algemene (wettelijke) plicht besloten om telkens binnen de onderneming of in het kader van de uitvoering van een opdracht openheid te betrachten waar het gaat om gelden of voordelen die worden aangeboden tijdens de uitoefening van een functie. De verruiming van de strafbaarstelling van private omkoping krijgt gestalte door in art. 328ter Sr het handelen in strijd met de plicht door een werknemer of lasthebber centraal te stellen. Verduidelijkt wordt in het voorgestelde derde lid, dat onder handelen in strijd met de plicht in ieder geval ook het in strijd met de goede trouw verzwijgen van een gift, belofte of dienst valt, waartoe de werkingssfeer van art. 328ter Sr zich thans beperkt. Daarnaast wordt voorgesteld het strafmaximum waarmee het misdrijf wordt bedreigd te verhogen naar vier jaren gevangenisstraf en een geldboete van de vijfde categorie.

Ambtelijke corruptie In de huidige opzet van de strafbaarstelling van ambtelijke omkoping wordt onderscheid gemaakt tussen handelen in strijd met de ambtsplicht en handelen dat niet strijdig is met deze plicht. In de rechtspraak wordt dit onderscheid echter steeds minder van belang geacht. Als afzonderlijk bestanddeel heeft het handelen in strijd met de ambtsplicht daarmee aanzienlijk aan belang verloren. Niet het ambtsstrijdig handelen staat centraal, maar íeder ambtelijk handelen. Dergelijk handelen dient vrij te blijven van welke geldelijke beïnvloeding dan ook. Voorgesteld wordt in de artt. 177 en 363 Sr actieve en passieve omkoping van een ambtenaar strafbaar te stellen, onafhankelijk van de vraag of daarbij een ambtsplicht worden geschonden of niet. Daarnaast wordt voorgesteld om de straffen voor actieve en passieve omkoping te verhogen tot zes jaren gevangenisstraf en een geldboete van de vijfde categorie. Hiermee wordt tot uitdrukking gebracht dat het feit dat een ambtenaar gunsten aangeboden krijgt om zijn handelen te beïnvloeden en deze aanneemt, niet alleen onoirbaar en daarom strafbaar is, maar breder de integriteit en daarmee de legitimiteit van de overheid in gevaar brengt.

Witwassen Voorgesteld wordt de maximumstraf voor het basis opzetdelict witwassen, art. 420bis Sr, te verhogen tot zes jaar gevangenisstraf. Daarnaast wordt voorgesteld om de strafbedreiging ten aanzien van gewoontewitwassen te verhogen van zes jaren tot acht jaren gevangenisstraf (art. 420ter Sr). Gezien het ‘verwerpelijke karakter’ ervan wordt voorts voorgesteld het handelen in art. 420ter Sr (witwassen waarbij de dader misbruik maakt van zijn beroep om witwashandelingen te verrichten) als een gekwalificeerde vorm van witwassen aan te merken. In aansluiting hierop voorziet art. 420quinquies Sr reeds in de mogelijkheid deze personen een beroepsverbod op te leggen. Ten slotte wordt voorgesteld om schuldwitwassen, art. 420quater Sr, strenger te straffen: voorgesteld wordt een verhoging tot twee jaren gevangenisstraf. want: “Het is onaanvaardbaar dat personen die een luxeleven leiden omdat zij geld en geschenken aannemen van criminelen, en daarmee rechtsreeks profiteren van het plegen van ernstige misdrijven als drugs- of mensenhandel, slechts een geringe straf riskeren.” Ter motivering van de verhoging van de strafmaxima: “Witwassen van opbrengsten van ernstige misdrijven zoals drugshandel en mensenhandel moet in vele opzichten als net zo ernstig worden beschouwd als het plegen van die misdrijven zelf. Dat moet meer tot uitdrukking komen in de toepasselijke straf.”

Stelselmatige overtreding van de WED “Vooral bij economische delicten is sprake van een categorie daders die structureel de wet overtreedt en daarmee grote schade aan de samenleving veroorzaakt en de eerlijke concurrentie verstoort omdat andere ondernemers zich wel aan de regels houden.” Voorgesteld wordt dan ook om een aparte strafbaarstelling voor stelselmatige plegers in het leven te roepen. Met de voorziene vrijheidsstraf van vier jaren worden aanhouding buiten heterdaad   en de toepassing van strafvorderlijke bevoegdheden als het opnemen van telecommunicatie tevens mogelijk. Ten slotte kent de nieuwe strafbaarstelling op grond van het voorgestelde straf, een langere verjaringstermijn. De nieuwe strafbaarstelling inzake stelselmatige overtreding van de WED kent op grond van het voorgestelde strafmaximum van vier jaar gevangenisstraf, een vervolgingsverjaring van twaalf jaren.

II Sancties voor rechtspersonen Op dit moment bedraagt de hoogst mogelijke boete in Nederland € 780.000,-. Hier zou in internationaal verband met regelmaat kritiek op geuit worden. Met name als gekeken wordt naar Frankrijk waar boetes tot € 7,5 miljoen opgelegd kunnen worden. Daarnaast blijft de boete die in het strafrecht kan worden opgelegd achter bij de bedragen van bestuurlijke boetes die ter administratiefrechtelijke handhaving (van vaak dezelfde financiële en economische regelgeving) mogelijk zijn.

Het wetsvoorstel introduceert de mogelijkheid voor de rechter om een geldboete op te leggen die hoger is dan het maximumbedrag van de geldboete van de zesde categorie. Wanneer dit in het kader van een passende bestraffing nodig is, kan de rechter in plaats van het maximum van zesde geldboete categorie, een geldboete opleggen die ten hoogste tien procent van jaaromzet van een onderneming betreft. De rechter dient hierbij  rekening te houden met: ·         de ernst van het feit ·         het profijt ·         de draagkracht van de dader

III Regeling voor toetsing beroep op verschoningsrecht

Voorgesteld wordt een procedure op grond waarvan de rechter-commissaris inbeslaggenomen stukken van een geheimhouder zelf kan inzien teneinde te beoordelen of bij (blijvende) geheimhouding van deze stukken een zwaarderwegend maatschappelijk belang een onevenredig grote schade zou worden toegebracht. De beslissing van de rechter-commissaris kan in een spoedprocedure voor de rechtbank worden aangevochten. Cassatieberoep tegen de beschikking van de rechtbank is niet mogelijk.

De toetsing door de rechter-commissaris vindt plaats aan de hand van een door de Hoge Raad, mede aan de hand van de rechtspraak van het Europees Hof voor de rechten van de mens, gehanteerd criterium. Dat criterium houdt in dat het verschoningsrecht in zoverre niet absoluut is dat zich zeer uitzonderlijke omstandigheden laten denken waarin het belang dat de waarheid aan het licht komt moet prevaleren boven de met het verschoningsrecht gemoeide belangen. Bepalend bij deze belangenafweging zijn de aard en ernst van het strafbare feit, de aard en de inhoud van het materiaal waarover het verschoningsrecht zich uitstrekt en het belang dat het verschoningsrecht in dat verband dient, de mate waarin de belangen van betrokkenen worden geschaad indien het verschoningsrecht wordt doorbroken, en de (on)mogelijkheid om op andere wijze tot opheldering van een ernstig strafbaar feit te komen (vgl. Hoge Raad 28 februari 2012, LJN: BU6088). In het voorgestelde art. 98a, eerste lid, Sv wordt bij deze belangenafweging aangesloten, door de rechter-commissaris de mogelijkheid te geven een beroep op het verschoningsrecht te negeren, indien hij oordeelt dat bij geheimhouding van de daar bedoelde brieven en andere geschriften aan een zwaarderwegend maatschappelijk belang een onevenredig grote schade zou worden toegebracht. De invulling in concrete gevallen wordt gelaten aan de rechter. Daarmee wordt gewaarborgd dat alle omstandigheden van het geval bij een afweging in een zaak kunnen worden betrokken. Er blijft zo ook volop ruimte voor rechtsontwikkeling – mede aan de hand van de rechtspraak van het EHRM – waarbij het goede functioneren van de bepaling gebaat is.

IV Beperking aftrek van kosten bij ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel

Met de ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel wordt beoogd de veroordeelde zijn criminele winst af te nemen. Dit doel wordt bereikt door de vermogenspositie van de veroordeelde terug te brengen tot die vóór het plegen van de strafbare feiten. Dat is de essentie van de maatregel. Voorgesteld wordt de aftrek van kosten wettelijk te normeren, en de nadruk te leggen op het uitzonderlijke karakter van de kostenaftrek. De aftrek van kosten dient zich te beperken tot bijzondere gevallen waarin de redelijkheid dit gebiedt. "Immers zal in bijna alle gevallen sprake zijn van eigen schuld: de verdachte nam bewust een risico door zijn geld te investeren in illegale activiteiten. Betreffen de kosten handelen dat op zichzelf reeds het plegen van strafbare feiten behelst, dan verbiedt de redelijkheid zelfs aftrek. Hetzelfde geldt voor kosten in verband met voorwerpen die in aanmerking komen voor onttrekking aan het verkeer of verbeurdverklaring – zoals lampen voor een hennepplantage."

Lees hier het volledige nieuwsbericht van het ministerie van Veiligheid en Justitie