Fast lane: doorlichten van strafketen

In grote strafzaken moet sneller worden beslist. In Den Haag hebben rechtbank, gerechtshof en openbaar ministerie met het project ‘Fast lane’ de handen ineen geslagen. Doel: de doorlooptijd vanaf de instroom van een zaak bij justitie tot aan het arrest van het gerechtshof in hoger beroep bekorten. "Maar het moet niet alleen sneller, het moet ook beter.” Terugdringen vertraging

Jacques Keltjens, als waarnemend sectorvoorzitter strafrecht van de rechtbank Den Haag betrokken bij het project: “Uitgangspunt bij Fast lane is dat we de werkprocessen in de hele strafrechtketen zo inrichten dat momenten waar de zaak vertraging oploopt, zoveel mogelijk worden teruggedrongen en er efficiënt kan worden gewerkt aan een kwalitatief goede beslissing. Hoe minder vaak een zaak bij een van de ketenpartners stil ligt, des te kleiner de kans op fouten.”

Kwaliteit verbeteren

Fast lane is een van de initiatieven binnen de Rechtspraak om doorlooptijden te verkorten en de kwaliteit te verbeteren. Aan de wieg daarvan staat het ‘Traject herontwerp keten strafrechtelijke handhaving’ van het ministerie van Veiligheid en Justitie. Dit traject beoogt een structurele verbetering en versnelling van afdoening van zaken in de strafrechtketen.

Juridisch ingewikkeld

“Bij Fast lane gaat het om ingrijpende en gecompliceerde strafzaken zoals levensdelicten, grote zedenzaken, geruchtmakende overvallen of mensenhandel”, legt Keltjens uit. “Die worden aan de poort door de rechter-commissaris geselecteerd als ze aan de criteria van Fast lane voldoen.” Op jaarbasis gaat het om 200 strafzaken, op een totaal van ruim 14.000. “Ze zijn juridisch vaak ingewikkeld, vergen organisatorisch veel werk en er is bijna per definitie sprake van hoger beroep. Deze zaken leggen een groot beslag op de capaciteit van de strafsector en daarmee op de capaciteit van de hele strafketen, aldus Keltjens. “We willen de doorlooptijd van dit soort zaken bij de rechtbank en het hof flink bekorten. Daarvoor moet veel veranderen, maar dat doen we niet in één keer. We zullen de projecten stapsgewijs uitvoeren en proberen in eerste instantie een aantal quick wins te behalen.”

Onzekerheid

De duur van een ingewikkelde strafzaak tot aan een definitief arrest van het hof is nu gemiddeld twee jaar. “En al die tijd zitten slachtoffer(s), verdachte(n) en hun familie in onzekerheid”, geeft Keltjens aan,“Daar komt bij dat als een zaak te lang duurt, dat ook nog eens kan leiden tot strafvermindering. Voor slachtoffers en hun omgeving is dat natuurlijk niet te verteren en ook politie en OM zijn daar niet blij mee.”

Scharnierpunten

Het grootste oponthoud in het strafproces ligt volgens Keltjens op de ‘scharnierpunten’ waar de diverse partijen samenwerken. “Elke organisatie heeft zo zijn eigen hick-ups”, legt hij uit. “De politie heeft in grote onderzoeken niet altijd voldoende capaciteit om het onderzoek in het laatste stadium goed af te ronden. Zo kan een psychiatrisch rapport langer op zich laten wachten als er bij het Nederlands Instituut voor Forensische psychiatrie en psychologie (NIFP) niet voldoende rapporteurs beschikbaar zijn. Of het onderzoek door het Forensisch Instituut (NFI) loopt vertraging op. Binnen de rechtbank leveren aanhoudingen en terugverwijzingen naar de rechter-commissaris soms ongewenst tijdsverlies op.”

Werkprocessen doorlichten

Met Fast lane worden de werkprocessen van alle organisaties in de keten doorgelicht. Keltjens: “We kijken samen met alle betrokken instanties hoe het werkproces beter en sneller kan. Professionals met kennis en ervaring van de werkvloer dragen zelf de oplossingen aan. Zij weten het best wat er in hun organisatie werkt en wat niet.”

Vaste combinatie rechters

Een van de projecten binnen Fast lane is er op gericht dat zaken zo snel mogelijk worden gekoppeld aan een vaste combinatie van rechters en griffier die de zaak van begin tot eind behandelt. Keltjens: “Voorheen ging er veel tijd verloren als een zaak werd aangehouden - omdat bijvoorbeeld extra onderzoek nodig was - en bij de volgende zitting bij een nieuwe rechter terecht kwam. Die moest zich dan weer helemaal in de zaak verdiepen: niet erg efficiënt. Bovendien is het ook raar voor de verdachte als hij in zijn zaak telkens andere rechters voor zich heeft. Dat het OM en de rechtbank samen het dossier checken op de volledigheid en de zitting in overleg wordt gepland, is ook winst. De planning van zaken kan daarmee beter en een stuk efficiënter plaatsvinden.”

Anticiperen

Het komt er volgens Keltjens bij Fast lane eigenlijk op neer dat alle partijen zich in een zo’n vroeg mogelijk stadium realiseren wat er voor afdoening door de hele keten nodig is om adequaat tot een goede beslissing te komen in een zaak en daarop anticiperen. “Stel: je hebt te maken met een mensenhandelzaak waarbij illegale prostituees uit verschillende landen zijn betrokken. De vrouwen worden door de politie gehoord als getuigen. Als de rechter die vrouwen 3 maanden later op de zitting wil horen als getuigen in de zaak tegen de verdachten van mensenhandel, is de kans groot dar ze niet meer te traceren zijn. Daar kun je op anticiperen door die illegale prostituees in een zo vroeg mogelijk stadium in het bijzijn van de advocaten van de verdachten ook door de rechter-commissaris te laten horen als getuigen. Nu vindt dat vaak in een veel later stadium plaats en dan is deze categorie getuigen nog amper te traceren, zeker als de zaak in hoger beroep is aangeland.”

Met Fast lane, dat eind oktober van start gaat, moeten de werkprocessen van de betrokken organisaties binnen 3 à 4 jaar zijn doorgelicht, op elkaar zijn afgestemd en moeten de knelpunten zijn opgelost.

Bron: de Rechtspraak