In 2019 viert de Wereldbank haar 75e verjaardag. Hoewel dat voldoende aanleiding geeft om de successen van de Wereldbank te bespreken, zal in deze bijdrage worden ingegaan op een onderwerp waarmee de Wereldbank helaas ruime ervaring heeft: de bestrijding van fraude en corruptie.

In strafzaken waarin het procesdossier voor een groot deel bestaat uit een selectie uit opgevraagde technische gegevens (belgeschiedenis, locatiedata, kentekenregistraties van auto's) is de verdediging gespeend van toegang tot onderzoeksmateriaal en kan geen effectieve verdediging worden gevoerd. Op basis van een vergelijking tussen nationale regels en jurisprudentie van het EHRM wordt gepleit voor een benadering waarin toegang tot dergelijk materiaal wordt erkend als facility voor de verdediging als onderdeel van het recht op een eerlijk proces.

In dit inleidende artikel gaan de auteurs in op enkele ontwikkelingen in het onderzoek naar organisatiecriminaliteit dat in Nederland en België sinds 2008 is verricht. Dat doen zij aan de hand van drie vragen: (1) Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen in de wijze waarop onderzoek naar organisatiecriminaliteit wordt verricht? (2) Waar gaat het onderzoek over? Wat zijn de belangrijkste thema’s? (3) Wat missen we en wat zijn de belangrijkste blinde vlekken in onderzoek naar organisatiecriminaliteit?

De laatste grote studie naar ambtelijke en bestuurlijke corruptie in Nederland dateert uit 2005. Nadien zijn op deelgebieden nog diverse studies verricht. In deze bijdrage wordt op basis van de resultaten van die studies de balans opgemaakt van de stand van zaken op het gebied van ambtelijke en bestuurlijke corruptie – en de aanpak daarvan – in Nederland anno 2018. Na een overzicht van de aard en ernst van ambtelijke en bestuurlijke corruptie, wordt ingegaan op relevante ontwikkelingen in de bestrijding en preventie ervan, waarbij mede wordt ingegaan op de oorzaken van het fenomeen.

Zouden verdachten van ernstige strafbare feiten die zich in voorlopige hechtenis bevinden, moeten worden verplicht bij de behandeling van hun strafzaak en de uitspraak van de rechter aanwezig te zijn? De Nederlandse regering vindt van wel. In deze bijdrage wordt bezien hoe dit standpunt zich verhoudt tot de huidige wijze van strafvordering en tot de fundamentele rechten van de verdachte. Geconcludeerd zal onder meer worden dat een recht op afwezigheid zich uit het internationale recht niet laat afleiden, maar dat desondanks enige kanttekeningen moeten worden geplaatst bij de invoering van een algemene aanwezigheidsplicht.