In het kader van de modernisering van het Wetboek van Strafvordering heeft de wetgever zich ook gewaagd aan het veelbesproken thema van vormverzuimen en de strafprocessuele gevolgen van onrechtmatig strafvorderlijk overheidsoptreden. Dit onderwerp is al jaren voer voor discussie onder strafrechtjuristen en er bestaan uiteenlopende perspectieven omtrent de wijze waarop met het vraagstuk vormverzuimen zou moeten worden omgegaan. 

De modernisering van het Wetboek van Strafvordering is een kind van zijn tijd. Het betreft in de eerste plaats een pragmatisch en instrumenteel ingestoken wetgevingstraject dat het strafprocesrecht door wijzigingen van min of meer technische aard beter moet structureren en stroomlijnen. Het rechtspolitieke klimaat is er niet naar op de fundamenten van het straf(proces)recht te reflecteren. De ambities voor de codificatie van beginselen in het gemoderniseerde wetboek zijn op het eerste gezicht navenant bescheiden: veeleer wordt beoogd de toegankelijkheid tot reeds in het positieve recht erkende beginselen te vergroten en de verhouding tot de rechtsbronnen waar deze uit voortvloeien te ‘optimaliseren’.

‘We zijn toe aan een volgende fase.’ Aldus luidde de boodschap van de minister van Veiligheid en Justitie in een visiedocument voor het digitaal werken in de strafrechtsketen, in februari 2016 per brief aan de Tweede Kamer aangeboden. In die brief wordt met de volgende fase in ieder geval bedoeld dat voor de strafrechtspleging een digitaal ‘informatie-ecosysteem’ ontwikkeld wordt, waarin allerhande nieuw te ontwikkelen (sub)systemen hun plek hebben.

Strafvorderlijk beslag is een ingrijpend dwangmiddel. Nog vóór een onherroepelijke uitspraak van de strafrechter kan iemand door toedoen van justitie de beschikking over zijn voorwerpen voor langere tijd of zelfs permanent kwijtraken. Die bevoegdheid moet daarom met afdoende waarborgen worden omgeven om een juiste balans te vinden tussen de belangen van de strafvordering enerzijds en die van degenen die onder het beslag gebukt gaan anderzijds. Het is de vraag of die balans thans in ons systeem gevonden is. De mogelijkheden voor beslag en het handhaven daarvan ‘in het belang van het onderzoek’ zijn zeer ruim.

Het dossier speelt in het Nederlandse strafprocesrecht een centrale rol. Zonder het dossier kunnen de snelheid en de efficiëntie van het huidige (en toekomstige) strafproces niet worden gewaarborgd. De processtukken zijn leidend tijdens de voorbereiding van de rechters en de griffier voorafgaand aan en tijdens het onderzoek ter terechtzitting.